Чи хийсэн кино бvхэнд нэжгээд
Мєнгє гэсэн vг орох ёстой гэж
Чанга дуугаар хэлсэн.
Мєнгє гэсэн vгтэй киног хvмvvс мєн ч их vзэж байна
Чи зохиосон дуу бvхэнд нэжгээд
Хайр гэсэн vг орох ёстой гэж
Чанга дуугаар хэлсэн
Хайр гэсэн vгтэй дууг хvмvvс
Хамгийн их сонсож байна
Чи гаргасан зарлал бvхэнд нэжгээд
Найдвартай гэсэн vг байх ёстой гэж
Чанга дуугаар хэлсэн.
Найдвартай гэсэн зарлал
Нээрээ хvмvvсийгих залхааж байна.
Чи тэжээвэр амьтад хvртэл
Иргэний vнэмлэхтэй байх ёстой гэж
Чанга дуугаар хэлсэн.
Тэр гадаадад иргэний vнэмлэх
Тэжээвэр амьтдад єгєєд эхэлчихэж
Чи шилжилтийн vед бvгд
Зовох ёстой гэж надад
Чанга дуугаар хэлсэн.
Шилжилтийн vе нь юм байлгvй,
Бvгд л зовж байна
Чи бичиж байгаа ном бvхэнд
Жаргал-гэсэн vг орох ёстой гэж.
Чанга дуугаар хэлсэн.
Жаргал гэсэн vгтэй номыг
Хvмvvс жигтэйхэн их уншиж байна.
Чи зохиосон хєгжим бvхэнд
0 ля ля гэсэн аяз байх ёстой гэж
Чанга дуугар хэлсэн.
0 ля ля гэсэн аяз хvмvvст
Онцгой таалагдаж байна.
Чи тамхины хайрцаг бvр дээр
Хортой гэсэн vг байх ёстой гэж
Чанга дуугаар хэлсэн.
Хортой гэсэн тамхийг хvмvvс
Хамгийн их татаж байна
Чи уух архины шил болгон дээр
Чанартай гэсэн тэмдэг тавь гэж
Чанга дуугаар хэлсэн.
Чанартай гэсэн архийг
Хvмvvс шил шилээр нь ууж байна
Чиний хэлсэн бvхнийг чинь
Бурхан гуай бид бvгдийг биелvvлдэг
Чамд хэлэх нэг зєвєлєгєє байна:
-Чи битгий хуц!
Friday, November 23, 2012
Болор цом-тэргүүн байрууд
Болор цом - 1983 он
Д. Пүрэвдорж - Хүн төрөлхтөнд өргөх үг
Анхаараарай!
Алтан нарны хүүхдүүд ээ
Аугаа их хүн ард аа
Анхаараарай!
Боллоо. Цаг боллоо
Бодох цаг гүйцлээ
Босох цаг боллоо
Боллоо. Цаг боллоо
Америкийн цагаан ордонд
Аюулын хар дайн амиллаа
Амьдралын чин халуун зүрхэнд
Атомын цэнэгт пуужин ониллоо
Өчигдөрхөн хагацлын нулимсанд
Өрлөг эх дэлхийд минь
Өнчрөлийн хар нөмрөг өмсгөсөн
Өнөөх гайхал дайн
Худалчийн дарьтай торхонд
Хулгайчийн дайзтай сумаар тоглож
Хувь заяагий чинь дахиад л
Хутганы ирэн дээр тавилаа.
Хагас зуун сая хүний
Хайрын дуу, ханийн жаргалаар
Хар цэцэг хэлхэж үхэлд бэлэглээд
Хаан санаа нь ханаагүй, цадаагүй
Өтөл империализмын алтан зоосноос
Өс, цус хоёроор амлаж
Өршөөлгүй гай гамшгийн дайн
Өнөөдөр галаар амьсгалж эхэллээ.
Амьдрал жаргалын гайхамшигт хувьтай
Алтан нарны ганц охин
Алаг дэлхий-ээжээ та бид
Атомын түймэрт шатаах гэж үү?Үгүй ээ!
Хувьсгал, хөгжил, эрх чөлөөний
Хугаршгүй ноён нурууг тулсан
Хувь заяагаа та бид
Хумхийн тоос болгох гэж үү?Үгүй ээ!
Хайр дурлал, айл гэр
Хаврын цэцэг, алаг үр
Хамаг сайхан бүхнээ та бид
Халуун цөмд хайлуулах гэж үү?Үгүй ээ!
Энэ дэлхийд анхны ээж
Энхрий үрдээ бүүвэй зохиохдоо
Эцсийн удаа чи дуул! Гэж
Эдүгээ үеийнхэнд захисан гэж үү?Үгүй ээ!
Гал олсон азтай хүн
Гараа халаан атгаж ирэхдээ
Газар дэлхийг хожим нь хуйхлах
Гайтан гарна гэж бодсон гэж үү?Үгүй ээ!
Хол ойрын эцэг дээдэс минь
Хойч үедээ бүрэлгүүлэхийн тулд
Хот барьж, тариа тарьж
Хорвоод өөрийгөө элээсэн гэж үү?Үгүй ээ!
Хvй удмаа, гал голомтоо тэд
Хvсэлтэйгээ, ухаантайгаа бидэнд евлехдее
Хvн терелхтний шинэ vед та нар
Хvргэж егеерэй гэсэн биз дээ?Vгvй ээ!
Сайны ереелийн цэнхэр хадаг
Сакура модны цэмцгэр цэцэг
Сарны сонат, нарны дуулалд
Сайхан сэтгэлээ орхисон биз дээ?Тийм ээ!
Эрх челеегvй америкчуудын шvтдэг
Эрх чепеений титэмд хешеенд
Энхийн бамбар ергvvлсэн болохоос
Эрлэгийн илд бариулаагvй шvv дээ?Тийм ээ!
Хатынь, Освенцим, Бухенваль Дын
Хстай авс, цустай мэс
Харангын түгшзэ, зүрхний лугшааг
Хараахан мартах болоогүй шүү дээ?Тийм ээ!
«Авралын хаан» өнөөдөр тэгтэл
Атомын бөмбөгтэй өлгийд мэндэлж
Америкийн ширээнд өөрөө тодорч
Амьтныг ачилж жаргуулах юм гэнэ.Худлаа!
Азид, Европт.Африкт Анголд, Никарагуад, Ливанд
Агаарт, усанд, газарт түүний
Ашиг сонирхол байгаа юм гэнэ.Худлаа!
Орчлонг тэр «коммунизмын аюул»
«Оросын аюул» гэгчээс аварч
Октябрийн хувьсгалаар «алдсан эрхийг» нь
«Орон дэлхийд авчирч өгөх юм» гэнэ.Худлаа!
Энэ муу санаандаа хvрэхийн тулд
Эхлээд бусдын гарыг хүлж
Эзэд нь үхэж эд нь үлдэж
«Энэрэнгүй» дайнд ялах юм гэнэ.Худлаа!
Үнэн ,манай талд байна
Үүрд дэлгэрэх алсын хувьтай
Үхлийн бус амьдралын хуультай
Үнэн, манай талд байна
Аливаа дайны мөсийг хагалагч
Ажилчин тариачны улаан Аврора
Аугаа их Зөвлөлт орон
Ард тумний ирээдүйг тушиж байна.Үнээн!
Үр үндсийг таслан хөнөөх
Үхлийн зэнөгийг цаазлан хурааж
Үүрд тогтоох энх тайвны
Үүд ганцхан тэнд л байна.Үнээн!
Хүйтэн халуун дайны төсвийг
Хүүхдийн цэцэрлэг, сургуульд гуйвуулж
Хүн төрөлхтөн дэлхий гэртээ
Хүрээлэн сууж амьдаръя гэж байна.Үнээн!
Атомын хүчээр ачаа зөөлгөж
Алсын гаригт хүлэг хөөргөж
Айл бүхний тансаг ширээнд
Амтат идээ таваглая гэж байна.Үнээн!
Москвагийн цаг
Эрин үеийг тоопж байна
Москвагийн зүг
Эвийн замыг зааж байна
Москвагийн үг
Эхийн санааг багтааж байна
Москвагийн туг
Энх тайвныг тогтоож байна
Анхаараарай!
Алтан нарны хүүхдүүд ээ
Аугаа их хүн ард аа
Анхаараарай!
Боллоо. Цаг боллоо
Бодох цаг гүйцлээ
Босох цаг боллоо
Боллоо. Цаг боллоо
Аажуурвал аюултай
Амь, нас байтугай
Амьтны гэрэлт ертөнцийг
Алдаж болох аюултай
Тэр жил Хиросима, Нагасакийг
Тэнгэртэй, газартай нь шатаасан
Тэнэг эздийн толгойгүй гар
Тэсрэх бөмбөгийн товчин дээр байна
Эрүүл саруул ухаанаар
Эвлэлдэн нэгдэцгээе!
Энх тайвангийн төлөө
Эцсийн тулалдаанд орцгооё!
Болор цом - 1984 он
Дөнгөтийн Цоодол - Нэр нь тодроогүй баатрууд
Нэр нь тодроогүй баатрууд минь Та нар
Нэлэнхүй энэ хорвоод яасан олон юм бэ
Бичих нэргүй, оноосон хөшөө ч үгүй
Биднээс чухам хичнээн нь үүрд буцсан юм бэ
Дорнод Монголын талын даруухан булшин дээр
Домогт эздийн нь нэр алга байлаа
Долгилох олны хөлтэй Кремлийн хөшөөн дээр
Дор хаяад ганц ч нэр үгүй байлаа
Ханагар дэлхийн энд тэнд
Хал үзсэн Европийн төгөл дунд
Дунд чинь босгосон хөшөөн дээр
Дуурсах нэрий чинь "Нэргүй" гэж бичсэн байлаа
Догшин ялалтын сүлд та нарыг дурсахдаа
Догдолж хөшөөний чинь өмнө очих бүрдээ
Нүд бүрхсэн нулимсаа нэвт
Нүүр царайгий чинь би сайн хардаг шүү
Исгэрэх сумнаас амьдыгаа хааж унаад
Ирээгүй цэрэг ирснээсээ лав доргүй
Үлдэх нэрээ биш үлдэгсэдээ гэсээр
Үрэгдсэний гавъяа яасан ч багагүй
Байлдаж байхдаа аль нэгэн нэртэй явснаа
Баатар болчихоод одоо нэргүй болцгоох гэж үү
Хэмжээгүй жаргалтай суухдаа бид
Хэн түүнийг нь өгснийг мэдэхгүй явцгаах гэж үү
Далай тэнгисээс гол горхи олон
Даруухан одод нар сарнаас олон
Дайчид та нар алдаршсанаасаа олон
Дархан алдарт чинь насан туршаа мэхийе
Та нарыг нэргүй гэж бид ярьж
Тавих цэцгээ дунд чинь өргөж байвч
Орчлонд та нар шиг нэртэй нь хэн бэ?
Он жилийг тоохгүй урт настай хэн байна
Энэ хорвоод ургах цэцэцг болгон
Энгэр дээр ярайх та нарын одон
Элж хотойхгүй ертөнцийн хамаг улс
Эгнэгт сүндэрлэх та нарын хөшөө
Тариа ханхалсан талын шар салхи
Тасарна гэж үгүй та нарын амьсгал
Бух чулуу гижигдэн уулын өндрөөс
Бууж ваа горхи та нарын догшин цус
Бум түмэн айлд шоволзох улаан гал
Булиглаж байгаа та нарын халуун зүрх
Өнө үүрд ингэж амьдрахыг чинь мэдээд
Өнөө хүртэл дайснууд та нараас айдаг
Аль эрт та нарт ялагдсаныхаа өшөөг
Амьд мэнд яваа надаас авах гэдэг
Нэргүй баатар гэж байхгүй баатар л гэж бий
Нэг хэсэгхэн нь ялаагүй олны гавъяа бий
Хэцүү тулаанд та нар түрүүлж орсон
Хэрэг гарвал би шилийг чинь дарж орно
Тулаанд та нар дахиад л ялна
Тугаа шороодоогүй үнэний цэргээрээ үлдэнэ.
Болор цом - 1985 он
Б. Лхагвасүрэн - Шагнал
Ээж минь намайг
Цагаан сүүгээрээ шагнаж
Эцэг минь намайг
Эсгий үнэгээр мялааж
Эх орон минь
Эрх чөлөөгөөр шагнасан.
Хувьсгал миний шагнал
Хувь заяа ч миний шагнал
Өрх татахад тооноор бялхсан нар
Өлгий дээр минь гэгээ мандуулж
Өндер босгоо давж, талын сэжүүр өлмийлөхөд
Өөлөн чулуу, халиун цэцгээ дэвссэн
Дэлхий миний шагнал.
Хайрыг даана гэдэг
Шагнуулахаас хэцүү
Ханаж сагасан байвал
Үхсэнээс дор
Салаан даргадаа ч
Сайшаалгаж яваагүй цэрэг эр
Сайхан эх орныхоо төлөө
Шагнал гэж хумсын чинээ ч бодолгүй
Шархныхаа цусыг хэгзэрсэн эх газартаа юүлж
Дотно амиараа эх орноо шагнаж
Дотоод хормойг нь нөхөж нөгцсөн.
Орчлонг хувьсгасан Ленин
Одонгүй байсан.
Ленин өөрөө
Дэлхийг шагнасан
Мөнхийн одон.
Алаг эрээнтэй ч
Амьдрал өөрөө шагнал
Амраг минь намайг үнсэх нь ч
Амьдын жаргалын шагнал.
Эгэлхэн шүлэг минь ч
Энэхэн бие минь ч
Эх орноо шагнасан шагнал.
Ирэх цаг
Ирээдүй миний шагнал
Элэн улирсан
Түүх ч миний шагнал.
Уртын дууны талд хоносон цуурай
Ураг улаан галын зуунаар цогшсон амь
Уулсын оройд хоносон нойрмон цагаан манан
Усны ногоон тохойгоос намайг ширтсэн жимс
Уйлж явсан эовлон
Ухаарсан алдаа минь хүртэл шагнал.
Надад байгаа бүхэн миний шагнал
Надад илүү шагнал хэрэггүй ээ!
Харин
Амраг ханийг минь
Ачдаа дуулах бүүвэйн дуугаар шагна
Дүн өвлийн нүдгүй шуурганаар малын захад
Дуугаа хөлдтөл гуугалж яваа эцгийг минь
Нараар шагна!
Дун цагаан үс нь
Намрын салхинд хийсэж
Дуутын шаргал хөтөл дээр
Намайг харуулдаж зогсоо
Ижийг минь
Мөнхийн усаар шагна!
Дайны айдсаар түгшиж яваа
Дэлхийг минь
Энх амгалангаар шагна!
Шагна!
Болор цом - 1986 он
Т. Очирхүү - Чулууны магтаал
Эргэн тойрон хадтай Балбархайн хаваржаанд би
Эхний дуугаа чулуунд хадааж терсен
Ээжээс анх тасарсан миний нялхын хvй
Энэ л бууцны чулуун дунд vлдсэн
Хvй, дуу хоёр минь чулуунд шингээстэй
Хvний орчлонд тэгэхээр би чулуунаас уяатай
Хелд орохоосоо емне би чулуун дээгvvр мєлхсєн
Хелд орохдоо би чулуун дээр боссон
Хашаа хороогоо ч чулуугаар барьж
Хатуу евлийг ч чулуугаар хаадаг
Хана хэрмийг ч чулуугаар ерж
Халуун галаа ч чулуугаар тулгалдаг
Арвай тариагаа ч чулуугаар татаж
Агг морьдоо ч чулуугаар аргамждаг
Уулын минь хех чулуу орсон юмыг нэрлэхээс
Уулын минь хех чулуу ороогvйг нэрлэсэн нь амар
Юугаараа баян билээ?Тvvгээрээ бахархана
Юм юмны тvрvvнд уулынхан чулуугаа л магтана
Эрдэнийн чулуу нь зам гудас хэвтдэг
Элбэг баян уулсаараа бахархана
Орд харш, зам, талбай, гvvр, далан бvгд чулуу
Охид, хvvхнvvдийн гоёл чимэг, ээмэг, бегж бvгд чулуу
Оргил ендрийн овоо тахилга бvгд чулуу
Он улирсан хешее, хиргэсvvр бvгд чулуу
Эх газрын алаг чулуу орсон юмыг нэрлэснээс
Энэ дэлхийд чулуугvй юмыг нэрлэсэн нь амар
Хелд орохоосоо ємнє би чулуун дээгvvр мелхсен
Хелд орохдоо би чулуун дээр боссон
Чулуун дунд есеж терсен уулынхан бид
Чулууны vнийг мэддэг улс
Эмээлт морио харж шинждэг шигээ
Эрдэнийн чулууг таньдаг улс
Манай нутгийн буурал евгед
Машины vнэтэй гаанс зуудаг
Айлчин гийчнийхээ амрыг эрж
Алаг манан хеергеер тамхилдаг
Чулуун дунд есеж терсен уулынхан бид
Чулууны идийг мэддэг улс
Болор шилийг зvсдэг алмааз ч болдог
Болд темрийг элээдэг билvv ч болдог
Зеелен, хатуугийн туйл
Зевхен чулуунд л шингэсэн байдаг
Чулуун дунд есеж терсен уулынхан бид
Чулууны бехийг мэддэг улс
Он цагийг тээсэн гvvрийн багана ч болдог
Орд харшийг ч даасан суурийн бие ч болдог
Ган шиг батын эрхэм чанар
Гагцхvv чулуунд л шингэсэн байдаг
Эр зориг, баатарлалын тухай
Энэ чулуугvйгээр сэтгэшгvй
Уул давж, чулуу ергеж
Урт замд сульдахгvй юм бол
Газрын чулуун беерен дээр
Ганц ч атугай халтирч, даарч хонохгvй юм бол
Гавьтай ямар эр хvн байх билээ?
Байгалийн сайхан, аян замын тухай
Бас л чулуугvйгээр санашгvй
Уудам дэлхий цулгуй тэгшхэн
Урал ч гэж байхгvй,Алтан ч гэж байхгvй бол
Ургахын нартай ядаж ганцхан удаа
Уулын хяр дээр золгоогvй бол
Угтаа ямар нvд тайлсан хvн байх билээ?
Алдар гавьяа, одонгийн тухай
Аанай л чулуугvйгээр ярьшгvй
Цагийг эззлсэн суутны алтаар сийлсэн нэр
Цагаан гантиг дээр суурилж байж менхерне
Эрэлхэг баатрын алтан таван хошуу одон
Эрдэнийн чулуу шигтгэж байж тодорно
Хелд орохоосоо емне би
чулуун дээгvvр мелхсен
Хелд орохдоо би чулуун дээр боссон
Хорвоог таниулсан багын минь тоглоом чулуу байсан
Хожим миний суусан байшин чулуу байсан
Унаган багын тоглоомын чулуун гэрээс
Улаанбаатарын енеегийн сууц хvртэл
Эр бие минь чулуун дунд есеж
Эх орноо чулуутай цуг дуулсан
Эхлээд би эх орноо бvхийлд нь бичсэн
Энэ надад ахадсан
Дараа нь би алтайгаа бичсэн
Дахиад л надад томдсон
Хожим сvvлд нь би
Хол хедее vлдсэн аргамжааны чулуугаа бичсэн
Уулын хvv миний чулууны магтаал
Угтаа чухам эндээс л эхэлсэн
θвдег тулж мелхсен
θлмий тулж боссон
Сэтгэл хvлэг хоёроо цуг аргамжсан
Сэрvvн алтайгийн минь ширхэг чулуу
θерийг минь элээх
θлгий дээр минь босгох
Эхний бегеед эцсийн чулуу
Энэ чулуу-миний чулуу.
Болор цом - 1987 он
П. Бадарч - Тэмээ
Тэмээ-таван хошуу малын минь нэг
Тэмээ- таван амьд эрдэнийн минь нэг
Тэмээ- таван тивийн улсаас манайд олон бий
Тэмээ- тал, хангай, говь гурван нутагт минь бий
Арслан, заантай цуг бэлчиж сая жилийн тэртээд ч байсан
Айл, хvн хоёртой ижилсэж таван мянган жилийг элээсэн
Амгалан, аварга хоёрын бэлгэдэл мэт биетэй заяасан
Алтан дэлхийд энэ тэмээ гэдэг сайхан амьтаан
Нээрээ би тийм ээ гэх шиг
Нэр нь хvртэл тэмээ
Туг ширээ бехнеес нь халуун илч дvvгээд
Тууж явахад хvртэл дулаахан гэж жигтэйхэн
Туульс vлгэрт баатар болон хэлцэгдсэн ч
Туулай элэнцтэйгийг нь бодохоор еревдем хеерхий.
Ус нэг уугаад гарвал гурван гурав ес хонодог
Уяж сойгоод эдлэхэд гучин хоног ел даадаг
Урт холын аянд эцэж цуцсан гэж дуулдаагvй
Унаган говио орлиж нутаг ердее шилээгvй
Найрсаг итгэмтгий зангийг нь домогт егvvлэхдээ
Найранд очих буганд эврээ егсен гэдэг юм
Надад эврийг минь авчирч явна уу хэмээн
Найдвар горь тасрахгvй одоо ч алсыг харуулдсаар
Туждаа vнэнчийн батлагаа хэрсэг гэдэг нь аргагvй
Тулганы vнсийг ч санаад хоньтой хотож ирдэг
Туурга нэвт шуургыг едержийн газраас мэдэрч
Тухалж нэг л хэвтвэл тэнгэр аястал тэсдэг
θрген орчлонд ургасан евс цэцгэн дундаас
θргест бут шаваг, аль л хатуу хvтvvд нь дурлах
θлгийтэй жаахан хvvгээ бехнеес нь зvvгээд нvvхэд
θежин хеделгех ээж шиг нь бvvвэй бvvвэй гэж алхлах
Авгай хvvхэд шаваад ноосы нь зулгааж байхад
Ав ав гэх шиг гув гув дуугарч зогсох
Ачаа бараа тэгнэж vйлий нь vзэх гэж байхад
Арай ендердеед байна уу гэх шиг еерее хэвтээд намсах
Орчлон эх дэлхий нараа бvтэн тойртол
Олдсон жаахан vрээ хэвлийдээ тээж єсгєдєг
Олон гvвээний цаана бутны цэцгэнд согтсон ч
Охин ботгоо гунганахад сэвхийтэл эргээд тэшvvлдэг
Агар зандан шугуй шиг хvрээнтэн сvрэглэж явахад нь ч тэмээ л гэдэг
Аясын салхи дагаж орь ганцаараа явахад нь ч тэмээ л гэдэг
Алаглах циркийн манежед аялгуут хегжмийн эгшгээр
Алдарт вальс бvжиглэхэд нь ч, жvжигчин гэдэггvй тэмээ л гэдэг
Санаа сэрэггvй тайвандаа vрээ голж мунгинахад нь
Саалийн vнэр ханхалсан бvсгvй хvн хееселж
Салхинд ч эгшиглэдэг хуураа учирлуулан татаад єгєхлєєр
Сайхан хvрэн нvднээсээ нулимс бемберvvлэн гэмшдэг
Нээрээ би тиим ээ гэх шиг
Нэр нь хvртэл тэмээ.
Яргуйт дэлхийн бэлчээрт цеехерч байх нь харамсалтай
Ялдамхан энэ орчлонд бусармаг зантай явснаас
Ядахдаа тэмээ шиг явахсан гэж би л ховиндоо бодном
Оньст хvрдэт машины минь гал тос дутаад
Очих газрын дунд саатаж юуны магад бий?
Олс дээсээр хетлеед хаа ч хvрсэн итгэлтэй
Оньст техникээс ялгаатай тэмээ-мєнхийн найдварт унаа
Тэмээ-таван хошуу малын минь нэг
Тэмээ-таван амьд эрдэнийн минь нэг
Тэмээ-таван тивийн улсаас манайд л илvvтэй бий
Тэмээ-тал, хангай, говь гурвал нутагт минь дvvрэн бэлчиж байг!
Болор цом - 1988 он
Т. Галсан - Жирмийн сүлжээ
"Жирмийн сvлжээ" хэмээх дєрвєн мєртийн цоморлигоос
1.Афган андын асуулт
Таны нутагт эрийн гурван наадам болдог юм гэв vv?
Таван зуун арван хоёр бехеес нь нэг нь vзvvрлэдэг юм гэв vv?
Нар тэр єдєр жаргахаа мартан наадамддаг юм гэв vv?
Мянган морь уралдаж гав ганц нь тvрvvлдэг юм гэв vv?
2.Уртын дуу
Уудам саруулхнаараа яг л Монголын дорнот тал
Утга гvнзгийгээрээ яг л гvн ухааны нэвтэрхий толь
Уяхан хеглегеерее яг л эх хvний сvvн сэтгэл
Уртын дуу монгол дуу удахгvй сансрын аялгуу!
3. Ухаант буурлын асуулт
Гол гатлаагvй хvнийг усчин гэдэг юм уу?
Тал туулаагvй морийг унаа гэдэг юм уу?
Гал асаагаагvй бvсгvйг бэр гэдэг юм уу?
Хил манаагvй хевгvvнийг эр гэдэг юм уу?
4.Хос дэрний дууль
Хоорондоо хоорондоо холдохгvй ээ хє! гэх шиг
Хоёр дэр зэрэгцэн хэвтэнэ
Vнэнч хосын дэр болохоосоо урьд
Vvр нэгтэй шувуу байсныг буу гэрчилнэ!
5.Vр ач єсч торнихын нууц
Идээ ундаа элбэгтэй айлд хvv тее есдег
Инээд баясап цалгиастай айлд хvv тохой есдег
Итгэл хайр тэгшрээстэй айлд хvv дэлэм есдег
Эрдэм - ажил хослоостой айлд хvv алд есдег.
6.Эх
Анаж занаж дайсан хvvгийг нь хороохоор иржээ
Ачтай эх нь vрээ нvднийхээ цэцгийд нуужээ
Хартай дайсан хvvгий нь хаана байгааг харчихжээ
Хайртай эх нь vрээ зvрхнийхээ тольдонд нуужээ
Болор цом - 1989 он
Ц. Чимэддорж - Малчин
Нарны даллагатай газар дээр хэдэн малаа гэж
Намрын дунд сарын арван тавны тэнгэр ажигласан
Цаг цагийн vерт терхее алдаж эвдрэлгvй
Цадиг туvх улбаапж евгедийнхее нутагт эзэн суусан
Шигшиг дарсан тоонондоо утаа зуусан хадагтай
Ширмэл тойруулга дээрээ азын дервен бэрхтэй
Давхиад буухад цоожгvй айл малчин таных
Даянд ганцхан цуургагvй сэтгэл малчин таных
Ботгоо голсон ингээ хееслен хамт уйлна
Бороо орохгvй болохоор овоогоо тайж даллана
θентегч хорвоод гомдвол хуураа татаж тайтгарна
θерее еертэйгее ярьж орчлонгийн ээдрээг тайлна.
Хуруундаа бегж чихэндээ ээмэг зvvг гэхээсээ
Хурц тvргэн морьдоо цул менгеер хазаарласан
Мэдэл сvр албан тушаал хеецелдехийг
Мичин жилийн ааш зуднаас ч дорд бодсон
Ардынхаа дуу билгийг морин дэл дээр тогтооосон
Алтан гуутай зурганд нь тvмний эх янцгаасан
Сур хар элдэхдээ ч бодлоо цуг элддэгийг
Сургуульд vзсэнээ мартсан ч евгедийнхее vгийг мартаагvй
Хонь мал дэлэндэж хорвоог барах нь гэж гутардаггvй
Ховор бараа дагуулсан баярын бичгэнд хеердеггvй
Огт болохгvй юмыг ч болж л байна гэж боддог
Оройн дээд тєрийнхєє сvр сvлдэнд залбирдаг
Малгайн утаа сэргээж нэрмэлд жаахан халахаараа
Мал буянаа яаж адуулан маллахыг
Марксизмаар заалгахгvй ээ гээд хэлчихдэг
Эцэгтээ чедрийн морийг дехvvлж тусад орсон
Эхээс терехийн малчин амьдралын хар ухаан
Хишиг єдєр тааруулан хонины бэлчээрт уулзаж
Хэв хадаг шиг тэнгэр дор дерее гелем харшуулж
Ижий аавын минь нутаг гэж нэг баярлаж
Ивээл жилтэй юм бид хоёр гэж нэг уярч
Гаруул унаган мориныхоо жолоог сул орхиж
Ганзага ширэлдтэл тэврэлдэн эмээл дээрээ тvшилцсэн хайр
Нутгийнхаа чулуугаар тоглож ессен эгэл заяа нийтгэж
Нутгийнхаа л чулуугаар тулгалсан гал болж ассан
Дvvрэн хишиг нь дэлгэрсэн малаан нэг беецийлех
Дервен хананы дундах биднийгээ нэг беецийлех
Ганган хээнцэр хот руу бvгдээрээ нvvчихвэл
Галаа хэн нь манах байна даа гэж санаа зовох
Дээдсийн алтан хэрэгсvvр хvн чулуу
Дэргэд минь малын бэлчээрт байхад
Эднийгээ орхиод би хаачих юм бэ
Элэнцгээ хийж тев бараадах юм бэ? гэж уурлах
Их дэлтэй морьд эмээлтэйгээ байхад
Эзэн Чингэсийн голомт дvрэлзэнхэн байхад
Уулс дэрлэж хонь мал ноолсон бор гэртээ
Утаа vнэрлэж яваад л vхье дээ гэж учирлах
Цасан шуурга хэрж уулстайгаа хамт даарсан
Цагийн шуурга серж улстайгаа хамт зvдэрсэн
Чулуу ирлэн хурдлах салхин зэв хvлгээ
Цуутай наадмын тэнгэр дор нар зев гаргасан
Зцэг минь малчин, ижий минь малчин
Ингэхэд би чинь хаана унасан хэний хэн билээ
Хан орчлонд зартай нууц товчооны морьдыг
Хар тугийн дор сvргээсээ барьж эмээллэсэн
Чулуу ирлэн хурдлах салхин зэв хvлгээ
Цуутай наадмын тэнгэр дор нар зєв гаргасан
Арвин буянтай малаа бурхнаасаа илvv тахисан
Аугаа ихээ мэддэггvй аугаа их улс
Албаны тамгатай цаасыг униндаа хавчуулж мартавч
Адууныхаа тамгыг болохоор хадганд ороож залсан
Цууриа хадны сvгнээс ч буурал намтар нь арилахгуй
Чулуун зэвсгийн vеэс хэдхэн дvv малчин.
Болор цом - 1990 он
Б. Ичинхорлоо - Тэнгэр
Миний Монголын тэнгэрийг эсгэх гэж
Бусдын од харавдаггvй
Миний Монголын тэнгэрт эрхлэх гэж
Бусдын од шохоорхдог юм
Миний Монголын тэнгэрт еделсен шувуу
Бусдын тэнгэрт едее цацдаггvй
Миний Монголын тэнгэрт ессен бvргэд
Будант газар ясаа тавьдаггvй
Болор цом - 1991 он
Б. Ичинхорлоо - Эх нутаг
Цав цагаан навчис тэнгэрээс хагдарч
Хуучин гутлын уланд чахрана
Цас орж байна гэж намайг тэнэглэхэд
Хvмvvс аанай л толгой дохино
Тэс хелдvv моддын немерт
Даль хумин болжмор чичирч
Зовлонт эх нутгийнхаа тухай
Золгуй шvлэгч гиюvрэн дуулна
Энд би оршуулгын газар шигээ дасч
Элгээ емлен хоромхон чулууж-нам
Хуучин танил шиг элэгдмэл саран
Хувхай мечирт гэрлээ унагаж
Хилэгнэл харууслын дуу
Хэрээ мэт айсуй
Цеехен байгаасай гэмээр яг энэ орой л
Цємєврєв vргэчихлээ шvv, сэтгэлийн хун шувууд...
Намуун борооноор оддыг нэг ажихнаа
Намар л юм байлгvй дээ, навч хагдрах ч шиг...
Болдогсон бол яг л одоо
Бодлоо тээж эмээгийн цайны усанд явмаар
Цангасан чулуу дэвтээж бороо шиврэх нь
Чамайг vхэж гэж зvvдлээд сэрзх мэт
Шvлэг мэт Монголын тал дээгvvр
Шєнє мэт уянга хеглернем
Халуун залуу насыг чинь би алган дээрээ бемберvvлсээн
Хагацаж чадсан бол эргэж хараад хэрэггvй
Зенгеер амьдралын минь бурангуй едрvvд еерийн терхтэй болохоор л
Зvрх сэтгэл минь vгvй мэт хоосровч немер дулаан.
Болор цом - 1992 он
Б. Лхагвасүрэн - Хил дээр бичсэн шүлэг
Хvний нутагт явсан цулбуур эвхэж
Хилийнх нь боомтод ирлээ
Торгон хилийн эмзэг зурвасны цаана
Тортог суугаагvй эх орны минь сэжvvр
Амаржих гэж байгаа эхийн хормой шиг намайг
Алтан харганатай толгод нь енделзенхен байна
Хилийн эрхэм тvшмэл
Хээмсэгхэн ширтэж хуудас тараана
Асуулт бvхэн нь хариулт нэхсэн тvvн дээр
Аль улсын иргэн болох ...гэж асуусан байна
" Монгол" гэж
Зургаан хана шиг vсгийг
Зурхайн хех тэнгэрээс доош нь урсгаж бичлээ
-Монголд хэдий хугацаагаар суу...гэж бас асууж байна
-Vхтлээ суунаа
-Vхсэн хойно ,сvнс нь хvртэл монголын харъяат гэж бичлээ
-Зарах юм байна уу? гэсэн хvмvvс
Завсраар нь бас гvйлдэнэ
Мохоо хутга шиг нvд нь
Монголоо зарах уу гэж асуух шиг сэрдхийлгэнэ
-Yгvй дээ
Yгvй!
Хардаг нуд гэмээнэ
Цавчихыг нь мартаж емгеелсен
Хальдаг амь гэмээнэ
Yхэхийг нь мартаж емеерсен
Нутгаа егснеес vхсэн минь дээр гэж цус нь буцалсан
Нумын хєвч, аагтай илдний vр садыг монгол гэдэг юм
Нуугаад байхад чинь цухалзаад байгаа санаагаа ав!
Нутаг руу минь унагасан
Нvдээ ав!
θвег дээдэс минь
Ясаа дор нь ивсэн
"θндєр" оронд минь санаархваас
Заяа чинь дутна.
Болор цом - 1993 он
Д. Цоодол - Миний муусайн найз нар
Толгойтой болгон менгенд vхэж
Торготой нэг нь
Хоргой зvvдлэх орчлонд
Шvлгээр евчилж
Ардын дуунд уярч
Шvдэнз шиг асч
Зул шиг унтарч явдаг аа
Миний муусайн найз нар
Цанхаалж
«Оны тэргvvн бvсгvй»-д сэвж
Цаадах нь тоохгvй бол бvр сайхан бичиж
Цагийн лантуун дор
Цавтаж явсан ч
Царцанги амьдралын гавал дээр
Цахиур болон хагарч
Цалгисан хувь заяа
Миний муусайн найз нар!
Тоонотой гэр нь тэнд
Ундуй сундуй хэвтлээ чиг
Тоотой насаа олны телее
Задгай менге шиг vрж
Цэрэг Шандорын унасан
Тулалдааны талбараас
Цэцэн Ли бай сар тэвэрч vйсэн
Мерний урсгал дундаас
Нацагдоржийн тарчилсан
Шоронгийн зэвvvн ерее
Нанчидаа Чойномын хентерсен
Дарсны ширээний дэргэдээс
Найрагчид
Найз нар минь vгээ хэлж
Нар хvн хоёрыг емеерч
Нажид худал хоёрыг
Навтаргын цаас шиг базаж хаядаг аа
Гашуун юмны донтой гэж атлаа
Гар дороос нь
Гайхамшигт бадаг терех л болно
Галзуу соггуу тvшмэдvvд хэлэг!
Гагцхvv
Миний муусайн найз нар л
Газар дэлхийн хамаг халууныг
Ганцхан биедээ авч дагжих болно
Сумнаас дор vгээ тэднээс онил!
Судсандаа нартай юм чинь дээ бид
Шатсаар л дуусна!
Шоргоолж шиг бужигнах энэ орчлон
Шорон гяндан, хуримын цагаан ергеетэй
Шоовдорловч гунихгvй хэдэн найрагчтай
Будда
Христо
Аллах
Бууж ирээд та нартай уулзталаа хол оо
Бурхнаас дор гэж биднийг битгий гол оо!
Будаг, Vнэн хоёрыг ялгуулъя гэвэл
Бусад нь нэмэргvй ээ
Наад хэдэн «салбагар»-ыгаа хайрла!
Миний муусайн найз нарыг хайрла!
Болор цом - 1994 он
Ц. Хулан - Ганцхан ээждээ унших шүлэг
Намрын уулнаа бугын урамдахыг сонсоорой
Намайг ухаажихыг үзэх гэж ижий минь та урт наслаарай
Манцуйдаа ирж таныг би ганцхан удаа жаргаасан
Магадгүй тэрнээс хойш дандаа зовоосон
Ганцхан намайг гэж ижий та
Газар дээр минь хичнээн увидастай тєрсєн юм бэ?
Бариувчийг минь эсгэж, хуримын ємсгєл чимэглэж
Балчраас минь єдийг хүртэл та оёдолчин явлаа
Оточ маналын хувилгаан ийм байдаг уу гэлтэй
Орон дээрээс минь алгасалгүй тонгойж
Дэрэн дээр намайг бүлээрч хонох болгонд
Дэлхийд хамгийн сайн эмч минь та байлаа
Аягаа эвдэн, эрхэлж ядсан намайг
Аргадсандаа алиалагч болж ємнє минь эргэлдсэн
"А" үсэг бичих гээд будилж цєхєж суухад минь
Алдаатай байхад нь улаан цайм онц тавьдаг багш минь
Цаг оройтсон болзооноос эргэж ирэхэд
Цагдаа, эсвэл үүдний манаач
Сар нарны ээлжгүй гал сахисан тогооч
Сангийн бойпорт арц уугиулж маань уншсан лам аа…
Шүхэр тэнгэрийн дор алдаж эндэх тоолонд минь
Шүүхийн тогтоол уншдаг яллагч нь та мєртлєє
Даамай их хайр тань аанай л хэвээрээ
Давж заалдсан ємгєєлєгч болж зовлонгоос намайг суллана аа
Жигжид бурхныг олон мутартай гэлцэнэ
Жижигхэн энэ бие чинь түүнээс ч олон гартай
Элбэг их хайр, Ээжий гэдэг нэр тань
Энэ орчлонгоос авсан хамгийн том алдар аа
Зүүний сүвэгчээр ч багтах он жилийн урсгалд
Зүгээр л дэргэд минь байж хайрла
Ижий гэж дуудах болгондоо баярладаг
Ижил хэдэн хүүхэддээ урт насалж хайрла!
Болор цом - 1995 он
Б. Доржпалам - Хөөрлийн шүлэг
Тэр vнээн! би хөөрvv хvн
Тэнгэр дээр төрсөн гэж өөрийгөө
Харсаар байтал худлаа хэлж
Халуурч шvлэглэсэн хvн
Тэргэл цагаан сарыг нь чамайгаа гэж
Бvлээрч шvлэглэсэн хvн
Тэр ч бvv хэл
Будант тэнгэрийн танихгvй оддыг минийх гэж
Булааж шvлэглэсэн хvн ,хvлцэл ечмvv!
Өчсөн, өчөөгvй би дэхиад л
Онгирох нь
Өндөр тэнгэрийн vvлс ахиад л
Зангирах нь
Хvлэглэж давхисан морины ам ч
Халах нь
Хvрдэн их дэлхийг мендер цохьж алах нь
Минийх гэж хэлэх нь
Онгирох юм надад их бий
Хялмаалсан олон одод миний
Алаг нvднээс аргамжаатай
Хязгааргvй их тоо бvхэн миний
Арван хуруунаас торгомжоотой
Миний
Онгирох
Орон зай ийм!
Өөрчилж зогссон газар бvхэнд
Өөрөөс минь vvсдэг
Дөрвөн зvг vзvvргvй
ӨндрӨӨс минь дээшээ
Өсөж vргэлжилсэн
Босоо шулуун хязгааргvй
Миний
Хеерех
Хөх тэнгэр энэ!
Би онгирахдоо
Цэнхэр хорвоогийн уудамд
Шахцалдахгvй тонгочих гэсэн юм
Цэнгэг усныхаа мандлаас
Шартахгvй залгилах гэсэн юм
Онгирох юм надад их байна
Yгvйрлийн зуднаас
Тvрvvлж нvvгээд
Багширсан сvрэг байна
Yvлэн сvvдэрээс хоцорч нvvгээд
Бараадсан бууц байна
Галтай чулуу, устай чулуу, задын чулуу
Газар далай, тэнгэрийн гурван чулуу
Гурвуулаа надад байна
Аяа!Би наанадаж онгирьюу
Талын шуурганаас өрсөж босож
Буур хилэгнvvлэх нь
Таанын толгойноос шvvдэр тvvж
Шииээ уурлуулах нь
Аяа!Би цаанадаж онгирьюу
Лусын охинтой
Даалуудаж
Луутай тэнгэрт
Yvлvvдэх нь
Ардын дууныхаа
Хө хө нугалааг
Хөх алчуур шиг хийсгэж
Айраг дэмбээ намрынхаа
Алтан дэлбээ найран дээр
Агсан морьтой ханхалзаж
Аяа! Би дахиад л
Шvлэглэх нь
Анхилхан мод ахиад л
Гөлөглөх нь
Орчлон хорвоо бас л
Дунших нь
Онгодоор бичсэн шvлгээ би
Унших нь
Уншихгvй гэсэн чинь
Уурласан өвгөд
Удмаа залгуулахгvй гэж
Айлгасан юм
Уншихгvй гэсэн чинь
Уйлсан бvсгvй
Уруулаа өгөхгvй гэж
Туньсан юм
Оргирохгvй байя гэсэн чинь
Одтой тэнгэр хилэгнэж
Онгодоо өгөхгvй гэсэн юм
Оргирохгvй байя гэсэн чинь
Онгон лус дур vгvйцэж
Охиноо өгөхгvй гэсэн юм
Тэр vнээн,би хөөрvv хvн
Тэнгэр дээр төрсөн гэж харсаар байтал худлаа хэлж
Зvтгэж шvлэглэсэн хvн
Тэр ч бvv хэл огт танихгvй бvсгvйг миний гэж
Зvтгэж шvлэглэсэн хvн
Тэд бvхнээс хvлцэл эс өчмvv.
Болор цом - 1996 он
Д. Төрбат - Ижий шүлэг
Цугтаа амийг тусдаа болгож
Цусан хүйг тасдаж хайчлахад
Ижий минь сүү болон
Над руу, урсаж эхэлсэн
Ижийдээ би хүү болон
Нар руу ургаж эхэлсэн, Харин
Гарын минь сүүдэртэй цуг
Гал самардан
Хөлийн минь сүүдэртэй цуг
Хөө өшигчин
Yхэл надтай
Ихэр төрсөн
Yнэрлэх үртэй болсон ижийд
Харамлах зовлон хамт ирсээн!
Харуй бүрийгээс харамлахдаа
Хар халзан туулай болгон нууж
Ханиаж бүлээрэхээс харамлахдаа
Халууныг минь биедээ шингээж
Өлгийтэй надад амиа тавьсаар
Өлзийтэй ижий өөрийгөө мартсан !
Сүүн мөрөн минь гэнэт ширгэж
Сүүлчийн дусал нь нулимстай урсаж
Ижий уул өвөр дээр нурахад л
Илий орчлонд үхлийг анх үзсэн !
Алаг заяанаас
Ардаа нуух эхтэй явсан би
Элэг дэвтээж
Энгэрт асах үртэй болоод
Аминаасаа илүү үрээ хайрлах
Амьтны зөнг биеэрээ амссан !
Заяагүй хар нэхлийг бүүр таньсан !
Замгүй хар үхэлтэй нүүр тулсан !
Сүүдэр дагасан энэ үхлээс
Сүү үнэртсэн үрээ өмөөрч
Хаалган дээрээ
Жагарын найман тахил зуруулсан
Халз хоймороо
Жаргалын найман морь тахисан
Чагтага юугаар өлзий утас ороосон
Чандмань бумбаар өлгийн буян хураасан
Ширмэлээ хүртэл насан хээтэй хийсэн
Ширдэгээ хүртэл нар зөв тойруулсан
Бойтгондоо хонхтой
Бор халзан туулайгаа
Зүглээд ирэх элээн сүүдрээс харамлан
Зүүн хацартаа нааж,
Зүүдэнд хуурах үнэгэн гүйдлээс харамлан
Зүрхэн талдаа нууж
Хойморын нар дагуулан үрээ өсгөнө
Хийморийн сан тавиулан өсгөхдөө л өсгөнө
Yхлийг үхтэл нь хуурч чадахгүй ч
Yрээ өстөл нь үхлийг хуурч дөнгөнө!
Болор цом - 1997 он
Д. Цоодол - Хуучин дэр модны дууль
Терсен заяа минь хар мод билээ
Теерсен заяа минь
Темер замын дэр мод билээ
Хув хуучин дэр мод билээ
Цагтаа би жаргаж
Цармын хустай наргиж
Бийр шиг согсгор мечреерее нар едсен
Битvv хар шенеер тэргэл сар бодсон
Саруул дэлхийн чимэг сайхны нэгэн байлаа
Салж унахын тухай л зvvдэлсэнгvй явлаа
Цэцгэн дундаа ургуулсан эх орны дур юм чинь
Цэрэг шиг тушаалаа надад егсен юм
Цэлгэр талд замын дэр мод бол гэсэн юм
Сvvдэрт минь амрагууд болзохоо байв
Сvрэг шувууд мечир дээр минь буухаа байв
Хэрэм тоглуулсан мод гэдгээ мартав
Хээгvй, хуучин дэр мод болов оо
Саруул уйтан хорвоог би дэрлэж
Салаа ган зам намайг дэрлэж
Сар едрvvд шиг галт тэрэг дээгvvр минь цувж
Сая сая хvмvvс галт тэргээр цувж
Ган замыг теелеед хязгааргvй
Галт тэргийг тоолоод хязгааргvй
Хасахын олон тэмдэг шиг дэр мод би хуучин
Хаягдсан олон даалуу шиг хар мод би хуучин
Хал зовлонд ханасан буурал замчин шиг хуучин
Хараал, ереел, хан хорвоо шиг хуучин
Хатуу хэцvv ажил минь л дандаа шинэ ээ
Хаан харц хоёулаа ган замаар морилдог
Хатан болд замыг нь дэр мод мерледег
θдержин шенежин галт тэрэг давалгаа шиг нижгэнэдэг
θвген дэр мод доороос нь данхраад шиг тулж байдаг
Йишээ тийшээ яарахаас нь еер
Илvv чухал ажил хvмvvст байдаггvй
Дэмтэй дэмгvй холхих та нарын хелд
Дэлхий ядарч, дэр мод элэгддэгийг мэддэггvй ээ
Тэглээ гээд би хугарч нугарч болохгvй
Тэнхээ шавхсан ажлаасаа хуучин дэр мод халагдахгvй
Хэрвээ би л хотойх юм бол
Хэц ууланд, хэнз мод унах билээ
Хэцvv дэр модны албанд
Хэзээд нэг маань биеэ золих билээ
Алжааж, тэсэж,хатуужсан хуучин дэр мод би
Арай л vнс, тоос, шороо болж vзээгvй дайчин дэр мод би
Ачаатай ачаагvй, хvнтэй хvнгvй цуваа бvгдийг чинь даая
Дэлгээ хех тэнгэр,
Бурхад, четгер
Дэвэлзэж яарахын одонд терсен
Хvмvvс та нарыг цемийг чинь даая
Дээр нь бас юу байна, дааяа
Би бол
Хуучин дэр мод
Мод нэртэй темер
Эр мод оо!
Монголоо гэсээр дуусах
Дэр мод оо!
Болор цом - 1998 он
Б. Лхагвасүрэн - Ижийтэйгээ байхад
Хагарсан чулуу дахиад хэзээ ч эвлэдэггvй шиг
Yнэнээ хэлье!
Нулимсаараа зуурч хэлье!
Хагацахын цагт vхэл давж уулздаггvй шиг
Yнэнээ хэлье!
Амьсгалаа эангидаж хэлье!
Ижийтэйгээ байхад би баян байсан...
Орилсоор ижийдээ очин нулимсаа арчуулахад
Одод бvгдээрээ миний нvдэн дотор л тvгдэг байсан...
Ижий минь инээгээд над руу ирэхэд
Энэхэн дэлхийн наран над дээр л асгардаг байсан...
Ижийтэйгээ байхад би баян байсан...
Араг vvрсэн ижийнхээ ар еверт гvйхэд
Аараг толгодын элс алтаар нурдаг байсан
Бертен бертен зэрэглээ хормойтой минь орооцолдож
Бvжин бор хелийн минь сайрыг долоодог байсан
Ижийтэйгээ байхад би баян байсан...
Судас нь лугшиж халуу дvvгсэн
Бурхны евер дээр тоглодог байсан
Сvнс зайлам харанхуйн дунд
Сvv немерч унтдаг байсан
Ижийтэйгээ байхад би баян байсан...
Уул уулын орой уулздаггvй шиг
Vнэнээ хэлье!
Эсээ шатааж хэлье!
Урсгал усан эргэж урсдаггvй шиг
Vнэнээ хэлье!
Цусаа буцалгаж хэлье!
Ижийгээ амирласнаас хойш би гуйлгачин болсон
Гэхдээ...
Энэ хорвоогоос vхлээс бусдыг тоож гуйхгvй гуйлгачин болсон
Ижийтэйгээ байхад би баян байсан...
Болор цом - 1999 он
Ц. Чимэддорж - Элсэн тасархай
Хөх тэнгэр хэцэлсэн
Чингисийн морины уяаны мод
Хөгнөхан, Батхан
Хөглөрсөн их уулсын дунд
Нарлаг торлог халтар элс
Эмгэн харганатай бөхийсөн
Элсэн тасархай
Бөгтөр сэрвээ нь бөөрлөнө
Туулай хяр нь бүдэг хул зээ нь
Салхитай үймсэн газрын заадас шиг энэ элс
Тэнгэрийн каадал руу нурж буйлсан
Галав элээсэн алтан бүргэдэс
Тэмүжиний хөсөгтэй нүүж туусан
Морь болгон нь тамгатай
Монгол газрын тасархай
Гүрнийг зангидсан дэлхийн
Гүрвэлийн чинээхэн улаан элс
Унтарсан санаатай хүмүүний
Ухааны завсраар асгарсан
Зээрийн мөртэй шар нурлага
Дээгүүр нь ниссэн шувуу
Хийсч тасарна
Хоёр айл унь нь шажигнаж тасарна
Хонь мал нь майлалдан тасарна
Гүмхэн хонгор өвс нь орилолдон байж тасарна
Хазаарын наран үүрсч тасарна
Харсан хүний хөмсөг нумарч тасарна
Монгол өөртэйгөө оролдож тасарна
Эзэн тэнгэр тасарна.
Болор цом - 2000 он
Г. Мөнхцэцэг - Янжинлхам бурханд гуйж мөргөх шүлэг
Энгэрийн чинь дууг сонсож
Эвэршиж хатсан сэтгэлээ хөглөж
Эгшиглэнт эх таны өлмийн салхийг үргээж
Эрхэлж гуйх нэгэн шүлэг өргөмүү:
Гэрийн үүдийг угаах гэж эм амьтан бүхэн сүүтэй төрдөг юм гэнэ
Эгшиг дуу алдуулж ятга юугаа тоглож
Энгэр ялдам Янжинлхам тэнгэрээс хааяа бууж ирдэг юм гэнэ
Үгээ барж хэлье , үнэнээ дэлгэж хэлье
Цөхөрч мөргөсөн бүхнийг сүүдэртээ ч болов багтааж хайрлй
Авьяастай нь мөлхөж , азай нь хөлжиж
Шүлэглэдэг , эгшиглэдэг алин боловч
Шуналт эрвээхэйн үлгэр шиг
Шатаж үхэж байна энэ хорвоод чинь
Өөрийгөө хоосолж бусдыг жаргаадаг
Өөхөн денгийн гэрэл шиг нар сарыг нэвширтэл нь дуулчихаад
Намарждаггүй шувуу шиг хурдхан үдэлчихдэг
Нулимс ихтэй энэ урлагийнхний насыг нь жаахан нэмж хайрла
Хааны ордон хатдаар хахаж байхад
Харин л муусайн салбдай нар тэднийг инээлгэх гэж
Хагарсан шаазан эвлүүлж ядах шиг
Хар үс нь дотроосоо цайж байдаг юм
Олныг баясгасан нэг нь жаргадаг гэдэг худал байна
Овоо л амьдарсан даа гэж итгэсэн минь худал байна
Одод унаж иртэл ганган дуулдаг Дашням
Гартаа тулах таяггүй сөхөрсөн гэдэг
Гишгэж яваа энэ газрыг минь хаана нь од домнож байгаа юм бэ?
Нацагдорж , Ядамсүрэн , Чойном нарын урьдад жаргасан нь хаа байна бий тэд
Сэрүүн амьддаа зурж зурж асаагаагүй галыг нь
Сэмхэн хулгайлаад үлдчихсэн юм шиг одоо л бид өртөж байна шүү дээ
Элдэвлэж элдэвлэж энгэр цоолдог одон шагнал
Элээтлээ ямар эдэнтэйгээ цуг байх биш
Ихийн их авьяас харин эзнээ дагуулж буцдаггүй юм
Асгарсан дарс шиг үерлэж үерлэчихээд
Ардаа орхих үеэ согтоож үлдээдэг юм
Эгшиглэнт тэнгэр Янжинлхам минь сонсож хайрла
Ядарсан Монголын минь ахадсан ухааныг
Хярвасан дөнхөөс нь салгаж хайрла
Ямар хүнээс харамлаж наргих биш
Ямартаа баясгадаг авьяасыг нь өнгө оруулж хайрла Янжинлхам минь .
Болор цом - 2001 он
Ц. Бавуудорж - Хүрэл чоно
Хүрэл чоно улина
Тэнгэр газар тэмдэгрэх
Тэр Хүннү нутагт
Хүрэл чоно улина
Жавартай болоод уяралтай энэ улианд
Жаргах ч хэцүү , гуних ч хэцүү
Эрэмгий болоод зоримог энэ улианд
Энэлэх ч хэцүү , эргэлзэх ч хэцүү
Морин чинээ Хүрэл чоно
Монголоор дүүрэн улина
Хан Хэтий дайвж сонсоно
Хатан Хэрлэн цалгиж сонсоно
Захгүй Мэнэн алдалж сонсоно
Цаст Очирваань догширч сонсоно
Хүрэл чоно улина
Хөх совинт адуу , хүн хоёроос өөр
Хөрстөд нэн ч сонсохгүй , сонсогдохгүй
Хүрэл чоно улина
Их дайнч хар илд шиг
Чонын улианд
Энэ дэлхий дагжин чичирч
Бүсээ чангалж байсан санагдана
Бүүр түүр , тийм совин хааяа татна
Хүрэл чоно улина
Молцоглосон даахийг эвийлж улина
Модун Шаниюг мордуулж улина
Эсгий гүрнийг хурайлж улина
Их хар сүлдийг хуурдаж улина
Шинийн хоёрны саран дээр улина
Шихи хутагийн буурин дээр оуойж улина
Хүрэл чоно улина
Үр нь ээжээ мартахад улина
Үс залуугаараа бууралтахад улина
Арганд хүү суулгасан
Ачаа хөсгийг бараадаж улина
Амар амгалангийн хормойноос
Зүүгдэж улина
Хүрэл чоно улина
Цээжин дотор улина
Сэтгэл дотор улина
Нүдэнд хөх гал бутартал
Нүүрэнд ягаан дөл бадартал Чоно улина
Сүүлчийн болоод эхний энэ дэлхийд
Сүж энхрий улина
Сүүнд цус дусахад улина
Цусанд сүү дусахад улина
Хүрэл чоно улина
Их хайр цантахад улина
Эндсэн цадигаа мартахад улина
Хүрэл чоно улина
Хан орчлонг цууртал улив гэж эмээхэд
Харин үгүй
Хагархайг нь хөвөрдөж улина
Хагацалт орчлонг хувааж улив гэж эмээхэд
Харин үгүй
Сэмэрхийг нь хөвөрдөж улина
Хүрэл чоно улина
Хаан гүрний тэнгэрийг харамлаж улина
Архирч улина
Халтар өвстэй талаа эвхэж улина
Дэлгэж улина
Надтай хамт төрж улисан
Хүрэл чоно
Нартай хамт үлдэж улих
Хүрэл чоно
Нум шиг улина
Сум шиг улина
Морин чинээ Хүрэл чоно
Монголоор дүүрэн улина
Гурвэн зуун ясны мнь
Алтан заадал бүхэн
Салж сонсоно
Нийлж сонсоно
Гучин үеийн дээдэс минь
Сэрж сонсоно
Босч сонсоно
Хүрэл чоно улина
Хүннү чоно улина
Хөрст энэ орчлонд
Хөх тэнгэр улина
Хүрэл чоно тэнгэр улина
Улина ...
Болор цом - 2002
Зам - Арлааны Эрдэнэ-Очир
Ээж минь анх сүүгээр чулууг нь зөөллөж
Эцэг минь өргөсийг нь түүсэн цэцэгт зам
Үйлийн үрийн усанд эвдэгдсэн эхлэлтэй
Уулзахын баярт эгцэрч яараад
Хагацлын гунигт донсолсон донхолтой
Учир байдлын хорвоод гэнэн сэрэмжгүй төөрсөн
Униарт мушгиа хавцал дээр
Ухаантан тэнэг хоёр ээрсэн
Миний зам
Хажуу бургасанд гөрөөс янзагалж
Асга хаднаас янгир хальсан энэ замд
Хаврын толгод дунд ингэ гунганаж
Зээр зэрэглээ сүвлэн цахилсан энэ замд
Тал санаашрал намрын тэнгэр уйлагнаж
Тогоруу буцсан энэ замд
Тавилан заяаны харгуй дагаж
Ноход хуцсан энэ замд
Салаа гэзэгтэй охин амраг болон учирч
Үрийн баяр хотолж хамт алхая
Салхины буруу зүүдэнд аавыгаа алдаж
Нулимас хамт асгав
Сүүлчийн ганц дэлхий цагийн хязгааргүйд уусахад ч
Сүү татуулан гэрэлтэх тодын тод зам
Энэ миний хувьхан заяаны зам аа
Болор цом - 2003 он
Д. Урианхай - Шөнийн онгоц
Гэнэт сэрэггүй цочин,
Гэгээн-харанхуй тэнгэр рүү нүд зүглэв
Гэрлэн мөрөн агаараар урсах шиг
Долоон бурхан газар руу уралдах шиг
Дотор загатнуулсан хурц туяан бороо харц урхдав
Онгоц!
Харанхуй шөний тэнгэрээс
Халим шиг аварга онгоц
Сансраас үг чирэн ирэх шиг
Салхиараа модод залбируулан шунгаж
Буудалд газардаж харагдав
Би ч ялгаагүй, хэзээ нэг
Гэгээн-харанхуй тэнгэрээс
Гэнэт,
Шөнийн онгоц шиг газардаж
Жигүүрээ хумина...
"Урианхай наснаас..." гэсэн
Уулс нүүх мэт үгс,
Харанхуй шөнийн тэнгэрээс бууж буй
Халим шиг том онгоцны
Улс улс асах гэрэл шиг
Тэнгэр цуулан тарна...
Жижигхэн зай бараагнуулах
Жирийн мэдээний үг бүр
Цагийн завсаргүй ургасан
Цагаан уул-амьдралын минь
Үнийг зарлаж "лацадсан"
Үнэний тамга дэрлэж үлдэнэ...
Би-
Хэмжээнд харгалздаг орон зайд
Хэт шөнөдөөд
Буудалд бууснаас биш
Тэнгэрт олсон зайгаа шахуулж
Тэнхээ, түлшээ замд барснаас
Газардаж буй бус шөний онгоц!
Түр буудаллаад эргэж ниснэ
Түлшний минь чанар нээгдээгүйгээс
Нэрлэж би эс чадна...
Хурдан морьдын эргээнд
Туурайнаас нь нисэх хайрга шиг амьдралыг
Хуй салхины алгадалт шиг зовлонг
Хүүхдийн хэл зайрмаг долоох шиг амтлан
Цаг нь түлхэгдээгүй
Дуу нь зохиогдоогүй
Ирээдүйн инээдэнд "хайлуулах""-аар ниснэ!
Суух гэж уралдагсдыг багтаах гэж
Суудлынхаа дотоод нягтыг чигжсээр
Хоосонд тэлж буй орчлонгийн
Хорох нь ховор зайнаас халиад
Ус, гал хилгүй сүлэгдэх
Учирзүйн хязгаар руу мултарч
Дэлхийгээсээ дэндүү алсад дэлбэрч
Харагдахгүй удаа ч магад!
Гэвч,
Гэгээн-харанхуйн зүйг нууцалсан
"Хар хайрцаг" минь бүтэн
Хайр, үнэнээ оршоосон шүлгүүдийг минь эгшиглүүлэн
Ижий мэлмийт эх орноос минь төөрөлгүй
Ишиг, хурганыхаа бэлчээрт
Бор шувуу шиг бууна аа!
Болор цом - 2004 он
Ж. Баяржаргал - Арга билгийн ертөнц
Хөхөмдөг манант ертөнцөд сэтгэхүйн тулааныг өдөө гэж
Хүн сүмбэ гүрнээс эзэн богдын зүг давалгаа хаясан
Хүрэн улаан тамлага цус ихтэй тэнгис
Булгилж түрхрэн байж намайг төрүүлсэн юм
Бурхад нь эзэнгүй юм шиг шивээ хялганатай тал нутаг
Өргөслөн тарчлааж тосч авсан
Түүхийг буцаах хүрдийг Архимед шиг хөшинө гэж
Төмөр хаан Бурашанинтай нийлж овоолсон хүний араг яс
Нурж шаргин байж намайг төрүүлсэн юм
Номын мэргэд нь эзэнгүй юм шиг
Шиминус чөтгөрийн тогоо хөмөрсөн гүйдэл дундуур өсөн торнисон
Амьд байгалийн цус нулимс хар хөлсийг мэдэр гэж
Ассурын орны цохилтын гэрэлт долгион уулзаж тэсэрнэ
Дорнын хээр талыг цөмлөхөд би төрсөн
Угаасаа эзэнгүй эх нутгийн
Хайлмаг нарны гэрэлд жихүүцэж амьдарна
Дэлхийн явдлыг гэрлийн жилтэй харьцуул гэж
Дайсуны бөмбөрцгөөс гадагш тийрэлтийн үзэгдэх зураа
Цацран соёрхож төв Азийн үүрийг мандуулахад би төрсөн
Тэнгэрийн сүүн зам эх барьсан эл өндөрлөгт
Тэнгисийн шуугиан хүрч иртэл эх нутагтаа би амьд явна
Болор цом - 2005 он
Ж. Мөнхбат - Бурхан хүсэл
Мэнэнгийн тал мэт тархсан их эвийг нэгтгэж
Сэлэнгийн урсгал мэт их хүчийг хурааж
Ерөөлийн хадагт хүслээ ес болгон зангидаж
Есөн тугтаа хүчээ нэг болгож залбирсан
Өвгөдийн минь өв
Өрлөгийн минь эв
Мандаж гандаж зовсон эх орноо
Маргааш хайрлана гэвэл орой биш үү элгэн түмээн
Төрийн сүлд өршөө гэж сүүгээ өргөдөг үрэстээ
Төмөр мэд хатуурхвал буруу биш үү эх ороон
Хадаг дэлгэсэн гарт чинь эв байна уу гэж
Хаан төрдөг гэрт чинь эе байна уу гэж
Хасбуу тамганы дардас бүтэн байна уу гэж
Хаан төрийн чинь сүлд босоо байна уу гэж
Бүтэн заяатай Монголын хаяа бүтэн байна уу гэж
Бүүвэйн дуутай гэрт чинь удам ариун байна уу гэж
Эх орныхоо дархан хилийг алтан шарилаараа зурсан
Эцэг өвгөдийн сүнс биднээс асууж байна
Эрхт төрийн сүлдэн биднээс асууж байна
Арга билэг зөрөлдсөн алтан соёнбо шиг
Арслан заан ноцолдсон аавын гэрийн хормой шиг
Ерөөл ерөөлийн нүд тааруулж хүслээ шивнэе
Есөн зоосны нүх таруулж хүслээ шивнэе.
Жадны үзүүрээр монгол гэдэг нэрийг
Хадны сүг зурагтай нь сийлж үлдээснийг амилуулж хайрла
Тургиж манддаг номхон улаан наран дор
Тулганы гал шиг бадарсан төрийг минь амилуулж хайрла
Буутай дайсан ирвээс онинд нь эхэлж орох
Бугтай нөхцөж ирвээс ширгэнд нь эхэлж орох
Булгилах энэ л зүрхнийхээ чин ганцхан хүслийг
Бурхан танд шивнэлээ шүү,
Бурхан чамайг бурхан өршөөг өө!
Болор цом - 2006 он
Б. Галсансүх - Англи хэлэнд итгэж зориулав
…Чихэнү чимэг болсон аялгуу сайхан монгол хэл…
Б.Ринчен
Загас, сармагчин хоёртой хэлээ ололцолгүй
Зовж, хэлмэрч хайж 1600 үеийг туулахад
Зуслан эсвэл өвөлжөө рүүгээ нүүх аятайхан санагдаад, Арслан
Заан агнаж, агуйд амьдрах аягүй санагдаад 1200 үе өнгөрлөө
Монголын радио хятадаар мэндлэхэд би үхнэ.
Өвөө, эмээ хоёрт минь үсэг нүдлүүлэх гэж 24 нь нойргүй хоноод
Өөрийн минь номыг хэвлэх гэж 22 үе минь хүлээхийн жаргал эдлээд
Нэг зуун мянган жилийн өмнөх их мөстлөгөөр бурхан цусыг минь хөлдөөхгүй гэж зовоод
Наранд итгэхгүй надад цахилгаан зуух өвлүүлэх гэсээр зургаан ч үе барагдлаа
Монголын ТВ солонгосоор цаг агаарын мэдээ уншихад би үхнэ
Шуурга тавьсан солирын бөмбөгдөлтөнд бөмбөрцөг 20 тэрбум жил ёолоод
Шөнө, сар хоёрыг төрүүлсэн нар 10 тэрбум жил ганцаардаад
Шоргоолж юм уу, өтний өвөг сарнаа явагч шиг хорвоог хэмжсээр зургаан тэрбум жил наслахад
Шугуйн жимсийг зах дээр надад 10 жилийн өмнө худалдаж байлаа
Монголын сонинууд японоор мэдээ нийтлэхэд би үхнэ.
Болор цом 2007 он
Ш. Лхамноржмаа - Газрын үг
Эх орондоо харьж урсдаг
Халхын гол сэтгэл минь билээ
Их л хол харьд суугаа миний төрлүүд элгэн минь дээ
Сэлэнгэ минь байгаль руу яарсан ч гэлээ
Сэвх нь ногоо болж ургадаг
Орчлонгийн хамаг амьтныг
Олсон гээсэн нүгэл буянтай нь
Хорол газар минь хотойж даасан юм
Жигүүртэн жигүүртэн гээд
Тэнгэрт өндөглөх биш
Жиргэж жиргэж газарт буудаг
Тал наргүй бүтэн дэлхийн
Татах хүч нь газар
Тэнүүн талын минь гар дэлхийн алд болно
Тэндээс хумсын чинээ бүү хороо
өндөлзөнхөн ургаа уулс бүхэн минь амьтай юм
үрсийг минь битгий зовоо
Давж ургадаг түүх минь ертөнцийх билээ
Давж заалдсан хорвоо минь дээ
Ханцуй наймаа омог огшуун байсан ч гэлээ
Халхын нутаг гэрэл болж зураг ээ
Гэрийн буйр, хонины бууц, хүйн чулуу
Ганцыг нь ч бүү хөнд дөө, ертөнц хөлсөнө
Хот балгадаар орчлонг дүүргэвэл
Хаана нь бид амьдрах юм бэ?
Юу ч үгүй ирсэн, юүдэнгүй цувгүй
Юндэн Балган нөхөр ч үгүй
Газартаа газар болох гэж
Ганцхан түүндээ эзэн байх гэж
Гавьяаг нь ардаа үлдээх гэж
Гавьж төрсөн юм, гийж төрсөн юм, бид
Элгийг нь эмтэлбэл элэг
Эмжээрийг нь ханзалбал элэг
Дотроос нь уудалбал элэг
Довыг нь сэндийлбэл элэг
Эмтэрнэ ээ эмтэрнэ
Эхлэл гэдэг төгсгөл байдаг шиг
Тэр цагт
Зөнөсөн хорвоо бүгдийг сэгсэрнэ
Зоосондоо дэлхий дарагдаж бөхнө
Газрын үг үнэн билээ
Гашуун ч гэсэн мэдтүгэй
Гаравын галавт дагасугай
Болор цом - 2008
Лхагвасүрэнгийн Хасар - Он цаг урсана
Он цаг урсана.
Он цаг...
Он цаг...
Он цаг...
Ид эрхлэх гэхэд минь
Эмээг минь надаас булаасан
Өссөнөө гайхуулах гэхэд минь
Өвөөг минь надаас булаасан
Өгсөнөө авдаг хатуу он цаг
Он цаг...
Он цаг...
Он цаг...
Эжий аавын минь залуу насыг
Хэцүүгээр солиод авчихсан
Эрх танхил насыг минь
Хэрсүүгэзр солиод авчихсан
Атаа хорсол, үзэн ядахуй
Үхэх төрөхтэй
Улаан нүүрээр минь тулгаж
Тархины сүүдрийг минь нэмсэн
Үзэсгэлэнт бүсгүйтэй намайг учруулж
Үхэн хатах хайрын зовлонд унагасан
Үр надад өгч, үнсэж үлгэх,
Хайрлахын зовлонд унагасан
Он цаг чи
Намайг тосож ирсэн
Он цаг чи
Намайг үдэж үлдэнэ.
Он цаг үл тасалдах амьсгал
Он цаг
Үхэлд хүртээлгүй
Эрх чөлөө
Он цаг
Өгсөнөө буцааж заавал авдаг
Үгүйсгэлгүй мөнхийн дарангуйлал
Он цаг
Болор цом - 2009
Хөөдөөгийн Эрдэнэбаатар
Цаг мөнхийн уулс цас мөсөөр дүүрэн
Цалгиа залуу насанд халгиа шүлгээ бичнэм
Асар тэнгэрийн амраг урианхайн хөх уулнаас
Архлаатай юм шиг мөнхийн манан холдохгүй
Айдас гэрэлтэх үдшийн цагаар ширтэхэд
Аяа мянган одны гэрэл адил тунгалаг сүмбэр
Уйдашгүй эрхээр өнө удаан ноёлог сүндэрлэж
Умрын уулс мөргөлчин адил араас нь хошуурна.
Үүлэн гол мөч бүрийд бэлээр нь xөвөн өнгөрч
Үлэмжийн ариун тэнгэрийн зайд оршино
Xөмүүл гишүүнэ соёлоод xөрсний чийг үнэртэхэд
Xөндүүр зүрхний угт ижий аав бодогдоно
Удган голын усыг цасны шимээр сэлбэнэ
Урианхайн xөx үүлс уйдашгүй сүндэрлэнэ
Асxаны нарны наагуур тунгалаг бороо шиврэх нь
Аятайхан охин гэзгээ сүлжин зогсох мэт
Зэлүүд xөx уулсын тэнгэрийн нүд мэт сайранд
Зогдроо дугдчих тогорууд дорнын нарнаас ирэхэд
Зүүн хойтын шилэнд эртэлж унасан шүүдэр
Зүрхэн тус газар xөнгөн гунигыг үүсгэнэ
Чимэг сайт улиралын алтан наран мандахад
Чиг зөв салхин бүлээн аяс эгшиглүүлнэ
Үдийн наранд сэмрэх зэрэглээ нимгэн мөс гантиглан
Үдшийн зэврүүг хүлээхгүй шилэн шуургаар цагирагтана
Урианхайн xөx уулс гэрлээр давалгаалж
Умрын салхиар xавар тэнүүчлэн
Тэрсэд мөнхийн гэрэл шидэгч ууланд
Тэрлэг гандам зуны сарууд ирэхгүй
Зэрвэс нүдийг зүүдний манантай xөвөрдөх
Зэрэглээ тэнд хаялага болж чадаxгүй
Амьтаны үрийгсэтгэлийн амрагаас илүү үймүүлэх
Ад гэрлийн хувилгаан Урианхайн xөx уулс минь
Товч харших чимээнээр жингэнэх дуун түгж
Товцог хадны шилээс хан таг ниснэ.
Ц.Хулан - Би - Цагаан Дарь Эх
Нямсүрэн Цагаан Шүхэрт болсон
Наранцацралт Сандуйн жүд болсон
Намуухнаар хожмоо би
Цагаан Дарь Эх болноо!
Шүүдрээр нэрсийм шиг тунгалагхан гэж хорвоог би санасийм
Шүлгээр бус өөрөөр ярьдагтай нь хэл амаа олсонгүй
Бүгдийн түрүүнд ээж минь л өрөвдөж сэм уйлаад болохгүй нь
Бүсгүй амьтныг ачилдаг
Цагаан Дарь Эх болноо
Хоосрошгүй танан бумбанаасаа цутгаж
Хонгор ижий үрс үрсээ цэцэг шиг ургуулдаг байтал
Хонгор ижийн тэнцүүхэн ургуулсан тэр цэцгүүд
Хотлоороо яагаад нэгэн зүгт найгадаггүй юм гэж гайхахдаа би
Цагаан Дарь Эх болноо
Арван наймтын идэр цогцоо жийнсрэгийн элс шиг нурааж
Алс ойртоо одох харгуй, чулуу бүхэн дээр цацаж зулсныг,
Алмай үр биднийхээ эндүүрэл эндүүрлийн шанд
Алдаршингуй хар гэзгээ мөнгөөр цувиж бурханд өр төлснийг
Анзаарсандаа би Цагаан Дарь Эх болноо
Шагжтивийн хамаг амьтан эхдээ мөргөнө гэж би горьдсийм
Шандуурлын далайд живсэн хүмүүс ижийтэй манатай явдгийм байна
Шалдрайхан дусал би ч тэдэн дунд хөвж л яваа
Шаралхсандаа би
Цагаан Дарь Эх болноо…
Дунд нь бороо шиг орж холилдсон
Дунгуй орчлонд хүнийхээ төрлөөс
Дуртайдаа би салаагүй юм шүү
Дэлэнгүй ч үрээ тэжээх шувуунаас
Уучлал гуйгаад би эргэж ирнэ
Дэгдэх хөлгүй ч үрдээ яарах могойноос
Адис аваад би эргэж ирнэ!
Үйзэн цэнхэр уулнаас туурь үлдэж
Үйтэн хуар талаас буурь хоцорч
Дэлхий нурахаас өмнө би олон олон ирнэ!
Тэмтэрч үзээгүй лусын бараа,
Тэнгэрт үзэгдээгүй луун дунаас ч цочоохгүй гэхдээ
Тэврээсээ үрээ салгах дургүй
Ялгуун ялгуун тэрбум байтугай
Ядаж ганцхан өөрийн ээжийн ачийг хариулсан
Энэ л цагт би эргэж ирнэ
Энэнээс наана, түүнээс цаана
Би цагаан Дарь Эх байнаа!
Д.Болдхуяг-Монгол хэл
Хянганы ууланд азарган чоно улих нь уртын дууны шуранхай юм
Хагацлын гунигийг уртын дуугаар аргадах нь өндөр газрын салхи юм
Эртний нутагт өндрийн салхи хүүгэх нь амаржих эхийн дуншил юм
Эхээс төрөөд тэнхээ мэдэн чарлах нь миний монгол хэл юм аа
Хэрэмний чинадаас адуу нутгаа гүйх нь аадар борооны товшоо юм
Хээр талд аадар шаагин орох нь амраг шанзны аялгуу юм
Төвөнх аргааж амраг шанз цурхирах нь сэтгэлээ илчилсэн үг юм
Түгдрэн байж хайр сэтгэлээ илчлэх нь миний монгол хэл юм аа
Эрчис мөрөн бодол болон урсах нь хөөмийн задгай аялгуу юм
Элэг тэмтрэх энгэр задгай хөөмий нь өвгөн бүргэдийн дуудлага юм
Өд нь бууралтсан бүргэд шувуу бөөрөх нь эцгийн алтан гэрээс юм
Өвөг дээдсийн чандлан захисан гэрээс нь миний монгол хэл юм аа
Байгаль далай дэлээ хийсгэн давалгаалах нь дун хясааны цуурай юм
Баруун чихэнд дун хясаа цуурайлах нь ойн салхины шуугиан юм
Түрэмгий салхинд модны орой шуугих нь цэрэг эрсийн уухай юм
Түүх шастираас Чингисийн баатрууд уухайлах нь миний монгол хэл юм аа
Энэ дөрвөн хязгаарын хил дээсэн дотор
Элсний ширхэг бөмбөрөхөөс аянга ниргэх хүртэл
Эх байгалийн дуулсан авиа бүхнийг сонордож
Элэнцийн элэнцээс туурвисан даанч яруу монгол хэл ээ
Д. Пүрэвдорж - Хүн төрөлхтөнд өргөх үг
Анхаараарай!
Алтан нарны хүүхдүүд ээ
Аугаа их хүн ард аа
Анхаараарай!
Боллоо. Цаг боллоо
Бодох цаг гүйцлээ
Босох цаг боллоо
Боллоо. Цаг боллоо
Америкийн цагаан ордонд
Аюулын хар дайн амиллаа
Амьдралын чин халуун зүрхэнд
Атомын цэнэгт пуужин ониллоо
Өчигдөрхөн хагацлын нулимсанд
Өрлөг эх дэлхийд минь
Өнчрөлийн хар нөмрөг өмсгөсөн
Өнөөх гайхал дайн
Худалчийн дарьтай торхонд
Хулгайчийн дайзтай сумаар тоглож
Хувь заяагий чинь дахиад л
Хутганы ирэн дээр тавилаа.
Хагас зуун сая хүний
Хайрын дуу, ханийн жаргалаар
Хар цэцэг хэлхэж үхэлд бэлэглээд
Хаан санаа нь ханаагүй, цадаагүй
Өтөл империализмын алтан зоосноос
Өс, цус хоёроор амлаж
Өршөөлгүй гай гамшгийн дайн
Өнөөдөр галаар амьсгалж эхэллээ.
Амьдрал жаргалын гайхамшигт хувьтай
Алтан нарны ганц охин
Алаг дэлхий-ээжээ та бид
Атомын түймэрт шатаах гэж үү?Үгүй ээ!
Хувьсгал, хөгжил, эрх чөлөөний
Хугаршгүй ноён нурууг тулсан
Хувь заяагаа та бид
Хумхийн тоос болгох гэж үү?Үгүй ээ!
Хайр дурлал, айл гэр
Хаврын цэцэг, алаг үр
Хамаг сайхан бүхнээ та бид
Халуун цөмд хайлуулах гэж үү?Үгүй ээ!
Энэ дэлхийд анхны ээж
Энхрий үрдээ бүүвэй зохиохдоо
Эцсийн удаа чи дуул! Гэж
Эдүгээ үеийнхэнд захисан гэж үү?Үгүй ээ!
Гал олсон азтай хүн
Гараа халаан атгаж ирэхдээ
Газар дэлхийг хожим нь хуйхлах
Гайтан гарна гэж бодсон гэж үү?Үгүй ээ!
Хол ойрын эцэг дээдэс минь
Хойч үедээ бүрэлгүүлэхийн тулд
Хот барьж, тариа тарьж
Хорвоод өөрийгөө элээсэн гэж үү?Үгүй ээ!
Хvй удмаа, гал голомтоо тэд
Хvсэлтэйгээ, ухаантайгаа бидэнд евлехдее
Хvн терелхтний шинэ vед та нар
Хvргэж егеерэй гэсэн биз дээ?Vгvй ээ!
Сайны ереелийн цэнхэр хадаг
Сакура модны цэмцгэр цэцэг
Сарны сонат, нарны дуулалд
Сайхан сэтгэлээ орхисон биз дээ?Тийм ээ!
Эрх челеегvй америкчуудын шvтдэг
Эрх чепеений титэмд хешеенд
Энхийн бамбар ергvvлсэн болохоос
Эрлэгийн илд бариулаагvй шvv дээ?Тийм ээ!
Хатынь, Освенцим, Бухенваль Дын
Хстай авс, цустай мэс
Харангын түгшзэ, зүрхний лугшааг
Хараахан мартах болоогүй шүү дээ?Тийм ээ!
«Авралын хаан» өнөөдөр тэгтэл
Атомын бөмбөгтэй өлгийд мэндэлж
Америкийн ширээнд өөрөө тодорч
Амьтныг ачилж жаргуулах юм гэнэ.Худлаа!
Азид, Европт.Африкт Анголд, Никарагуад, Ливанд
Агаарт, усанд, газарт түүний
Ашиг сонирхол байгаа юм гэнэ.Худлаа!
Орчлонг тэр «коммунизмын аюул»
«Оросын аюул» гэгчээс аварч
Октябрийн хувьсгалаар «алдсан эрхийг» нь
«Орон дэлхийд авчирч өгөх юм» гэнэ.Худлаа!
Энэ муу санаандаа хvрэхийн тулд
Эхлээд бусдын гарыг хүлж
Эзэд нь үхэж эд нь үлдэж
«Энэрэнгүй» дайнд ялах юм гэнэ.Худлаа!
Үнэн ,манай талд байна
Үүрд дэлгэрэх алсын хувьтай
Үхлийн бус амьдралын хуультай
Үнэн, манай талд байна
Аливаа дайны мөсийг хагалагч
Ажилчин тариачны улаан Аврора
Аугаа их Зөвлөлт орон
Ард тумний ирээдүйг тушиж байна.Үнээн!
Үр үндсийг таслан хөнөөх
Үхлийн зэнөгийг цаазлан хурааж
Үүрд тогтоох энх тайвны
Үүд ганцхан тэнд л байна.Үнээн!
Хүйтэн халуун дайны төсвийг
Хүүхдийн цэцэрлэг, сургуульд гуйвуулж
Хүн төрөлхтөн дэлхий гэртээ
Хүрээлэн сууж амьдаръя гэж байна.Үнээн!
Атомын хүчээр ачаа зөөлгөж
Алсын гаригт хүлэг хөөргөж
Айл бүхний тансаг ширээнд
Амтат идээ таваглая гэж байна.Үнээн!
Москвагийн цаг
Эрин үеийг тоопж байна
Москвагийн зүг
Эвийн замыг зааж байна
Москвагийн үг
Эхийн санааг багтааж байна
Москвагийн туг
Энх тайвныг тогтоож байна
Анхаараарай!
Алтан нарны хүүхдүүд ээ
Аугаа их хүн ард аа
Анхаараарай!
Боллоо. Цаг боллоо
Бодох цаг гүйцлээ
Босох цаг боллоо
Боллоо. Цаг боллоо
Аажуурвал аюултай
Амь, нас байтугай
Амьтны гэрэлт ертөнцийг
Алдаж болох аюултай
Тэр жил Хиросима, Нагасакийг
Тэнгэртэй, газартай нь шатаасан
Тэнэг эздийн толгойгүй гар
Тэсрэх бөмбөгийн товчин дээр байна
Эрүүл саруул ухаанаар
Эвлэлдэн нэгдэцгээе!
Энх тайвангийн төлөө
Эцсийн тулалдаанд орцгооё!
Болор цом - 1984 он
Дөнгөтийн Цоодол - Нэр нь тодроогүй баатрууд
Нэр нь тодроогүй баатрууд минь Та нар
Нэлэнхүй энэ хорвоод яасан олон юм бэ
Бичих нэргүй, оноосон хөшөө ч үгүй
Биднээс чухам хичнээн нь үүрд буцсан юм бэ
Дорнод Монголын талын даруухан булшин дээр
Домогт эздийн нь нэр алга байлаа
Долгилох олны хөлтэй Кремлийн хөшөөн дээр
Дор хаяад ганц ч нэр үгүй байлаа
Ханагар дэлхийн энд тэнд
Хал үзсэн Европийн төгөл дунд
Дунд чинь босгосон хөшөөн дээр
Дуурсах нэрий чинь "Нэргүй" гэж бичсэн байлаа
Догшин ялалтын сүлд та нарыг дурсахдаа
Догдолж хөшөөний чинь өмнө очих бүрдээ
Нүд бүрхсэн нулимсаа нэвт
Нүүр царайгий чинь би сайн хардаг шүү
Исгэрэх сумнаас амьдыгаа хааж унаад
Ирээгүй цэрэг ирснээсээ лав доргүй
Үлдэх нэрээ биш үлдэгсэдээ гэсээр
Үрэгдсэний гавъяа яасан ч багагүй
Байлдаж байхдаа аль нэгэн нэртэй явснаа
Баатар болчихоод одоо нэргүй болцгоох гэж үү
Хэмжээгүй жаргалтай суухдаа бид
Хэн түүнийг нь өгснийг мэдэхгүй явцгаах гэж үү
Далай тэнгисээс гол горхи олон
Даруухан одод нар сарнаас олон
Дайчид та нар алдаршсанаасаа олон
Дархан алдарт чинь насан туршаа мэхийе
Та нарыг нэргүй гэж бид ярьж
Тавих цэцгээ дунд чинь өргөж байвч
Орчлонд та нар шиг нэртэй нь хэн бэ?
Он жилийг тоохгүй урт настай хэн байна
Энэ хорвоод ургах цэцэцг болгон
Энгэр дээр ярайх та нарын одон
Элж хотойхгүй ертөнцийн хамаг улс
Эгнэгт сүндэрлэх та нарын хөшөө
Тариа ханхалсан талын шар салхи
Тасарна гэж үгүй та нарын амьсгал
Бух чулуу гижигдэн уулын өндрөөс
Бууж ваа горхи та нарын догшин цус
Бум түмэн айлд шоволзох улаан гал
Булиглаж байгаа та нарын халуун зүрх
Өнө үүрд ингэж амьдрахыг чинь мэдээд
Өнөө хүртэл дайснууд та нараас айдаг
Аль эрт та нарт ялагдсаныхаа өшөөг
Амьд мэнд яваа надаас авах гэдэг
Нэргүй баатар гэж байхгүй баатар л гэж бий
Нэг хэсэгхэн нь ялаагүй олны гавъяа бий
Хэцүү тулаанд та нар түрүүлж орсон
Хэрэг гарвал би шилийг чинь дарж орно
Тулаанд та нар дахиад л ялна
Тугаа шороодоогүй үнэний цэргээрээ үлдэнэ.
Болор цом - 1985 он
Б. Лхагвасүрэн - Шагнал
Ээж минь намайг
Цагаан сүүгээрээ шагнаж
Эцэг минь намайг
Эсгий үнэгээр мялааж
Эх орон минь
Эрх чөлөөгөөр шагнасан.
Хувьсгал миний шагнал
Хувь заяа ч миний шагнал
Өрх татахад тооноор бялхсан нар
Өлгий дээр минь гэгээ мандуулж
Өндер босгоо давж, талын сэжүүр өлмийлөхөд
Өөлөн чулуу, халиун цэцгээ дэвссэн
Дэлхий миний шагнал.
Хайрыг даана гэдэг
Шагнуулахаас хэцүү
Ханаж сагасан байвал
Үхсэнээс дор
Салаан даргадаа ч
Сайшаалгаж яваагүй цэрэг эр
Сайхан эх орныхоо төлөө
Шагнал гэж хумсын чинээ ч бодолгүй
Шархныхаа цусыг хэгзэрсэн эх газартаа юүлж
Дотно амиараа эх орноо шагнаж
Дотоод хормойг нь нөхөж нөгцсөн.
Орчлонг хувьсгасан Ленин
Одонгүй байсан.
Ленин өөрөө
Дэлхийг шагнасан
Мөнхийн одон.
Алаг эрээнтэй ч
Амьдрал өөрөө шагнал
Амраг минь намайг үнсэх нь ч
Амьдын жаргалын шагнал.
Эгэлхэн шүлэг минь ч
Энэхэн бие минь ч
Эх орноо шагнасан шагнал.
Ирэх цаг
Ирээдүй миний шагнал
Элэн улирсан
Түүх ч миний шагнал.
Уртын дууны талд хоносон цуурай
Ураг улаан галын зуунаар цогшсон амь
Уулсын оройд хоносон нойрмон цагаан манан
Усны ногоон тохойгоос намайг ширтсэн жимс
Уйлж явсан эовлон
Ухаарсан алдаа минь хүртэл шагнал.
Надад байгаа бүхэн миний шагнал
Надад илүү шагнал хэрэггүй ээ!
Харин
Амраг ханийг минь
Ачдаа дуулах бүүвэйн дуугаар шагна
Дүн өвлийн нүдгүй шуурганаар малын захад
Дуугаа хөлдтөл гуугалж яваа эцгийг минь
Нараар шагна!
Дун цагаан үс нь
Намрын салхинд хийсэж
Дуутын шаргал хөтөл дээр
Намайг харуулдаж зогсоо
Ижийг минь
Мөнхийн усаар шагна!
Дайны айдсаар түгшиж яваа
Дэлхийг минь
Энх амгалангаар шагна!
Шагна!
Болор цом - 1986 он
Т. Очирхүү - Чулууны магтаал
Эргэн тойрон хадтай Балбархайн хаваржаанд би
Эхний дуугаа чулуунд хадааж терсен
Ээжээс анх тасарсан миний нялхын хvй
Энэ л бууцны чулуун дунд vлдсэн
Хvй, дуу хоёр минь чулуунд шингээстэй
Хvний орчлонд тэгэхээр би чулуунаас уяатай
Хелд орохоосоо емне би чулуун дээгvvр мєлхсєн
Хелд орохдоо би чулуун дээр боссон
Хашаа хороогоо ч чулуугаар барьж
Хатуу евлийг ч чулуугаар хаадаг
Хана хэрмийг ч чулуугаар ерж
Халуун галаа ч чулуугаар тулгалдаг
Арвай тариагаа ч чулуугаар татаж
Агг морьдоо ч чулуугаар аргамждаг
Уулын минь хех чулуу орсон юмыг нэрлэхээс
Уулын минь хех чулуу ороогvйг нэрлэсэн нь амар
Юугаараа баян билээ?Тvvгээрээ бахархана
Юм юмны тvрvvнд уулынхан чулуугаа л магтана
Эрдэнийн чулуу нь зам гудас хэвтдэг
Элбэг баян уулсаараа бахархана
Орд харш, зам, талбай, гvvр, далан бvгд чулуу
Охид, хvvхнvvдийн гоёл чимэг, ээмэг, бегж бvгд чулуу
Оргил ендрийн овоо тахилга бvгд чулуу
Он улирсан хешее, хиргэсvvр бvгд чулуу
Эх газрын алаг чулуу орсон юмыг нэрлэснээс
Энэ дэлхийд чулуугvй юмыг нэрлэсэн нь амар
Хелд орохоосоо ємнє би чулуун дээгvvр мелхсен
Хелд орохдоо би чулуун дээр боссон
Чулуун дунд есеж терсен уулынхан бид
Чулууны vнийг мэддэг улс
Эмээлт морио харж шинждэг шигээ
Эрдэнийн чулууг таньдаг улс
Манай нутгийн буурал евгед
Машины vнэтэй гаанс зуудаг
Айлчин гийчнийхээ амрыг эрж
Алаг манан хеергеер тамхилдаг
Чулуун дунд есеж терсен уулынхан бид
Чулууны идийг мэддэг улс
Болор шилийг зvсдэг алмааз ч болдог
Болд темрийг элээдэг билvv ч болдог
Зеелен, хатуугийн туйл
Зевхен чулуунд л шингэсэн байдаг
Чулуун дунд есеж терсен уулынхан бид
Чулууны бехийг мэддэг улс
Он цагийг тээсэн гvvрийн багана ч болдог
Орд харшийг ч даасан суурийн бие ч болдог
Ган шиг батын эрхэм чанар
Гагцхvv чулуунд л шингэсэн байдаг
Эр зориг, баатарлалын тухай
Энэ чулуугvйгээр сэтгэшгvй
Уул давж, чулуу ергеж
Урт замд сульдахгvй юм бол
Газрын чулуун беерен дээр
Ганц ч атугай халтирч, даарч хонохгvй юм бол
Гавьтай ямар эр хvн байх билээ?
Байгалийн сайхан, аян замын тухай
Бас л чулуугvйгээр санашгvй
Уудам дэлхий цулгуй тэгшхэн
Урал ч гэж байхгvй,Алтан ч гэж байхгvй бол
Ургахын нартай ядаж ганцхан удаа
Уулын хяр дээр золгоогvй бол
Угтаа ямар нvд тайлсан хvн байх билээ?
Алдар гавьяа, одонгийн тухай
Аанай л чулуугvйгээр ярьшгvй
Цагийг эззлсэн суутны алтаар сийлсэн нэр
Цагаан гантиг дээр суурилж байж менхерне
Эрэлхэг баатрын алтан таван хошуу одон
Эрдэнийн чулуу шигтгэж байж тодорно
Хелд орохоосоо емне би
чулуун дээгvvр мелхсен
Хелд орохдоо би чулуун дээр боссон
Хорвоог таниулсан багын минь тоглоом чулуу байсан
Хожим миний суусан байшин чулуу байсан
Унаган багын тоглоомын чулуун гэрээс
Улаанбаатарын енеегийн сууц хvртэл
Эр бие минь чулуун дунд есеж
Эх орноо чулуутай цуг дуулсан
Эхлээд би эх орноо бvхийлд нь бичсэн
Энэ надад ахадсан
Дараа нь би алтайгаа бичсэн
Дахиад л надад томдсон
Хожим сvvлд нь би
Хол хедее vлдсэн аргамжааны чулуугаа бичсэн
Уулын хvv миний чулууны магтаал
Угтаа чухам эндээс л эхэлсэн
θвдег тулж мелхсен
θлмий тулж боссон
Сэтгэл хvлэг хоёроо цуг аргамжсан
Сэрvvн алтайгийн минь ширхэг чулуу
θерийг минь элээх
θлгий дээр минь босгох
Эхний бегеед эцсийн чулуу
Энэ чулуу-миний чулуу.
Болор цом - 1987 он
П. Бадарч - Тэмээ
Тэмээ-таван хошуу малын минь нэг
Тэмээ- таван амьд эрдэнийн минь нэг
Тэмээ- таван тивийн улсаас манайд олон бий
Тэмээ- тал, хангай, говь гурван нутагт минь бий
Арслан, заантай цуг бэлчиж сая жилийн тэртээд ч байсан
Айл, хvн хоёртой ижилсэж таван мянган жилийг элээсэн
Амгалан, аварга хоёрын бэлгэдэл мэт биетэй заяасан
Алтан дэлхийд энэ тэмээ гэдэг сайхан амьтаан
Нээрээ би тийм ээ гэх шиг
Нэр нь хvртэл тэмээ
Туг ширээ бехнеес нь халуун илч дvvгээд
Тууж явахад хvртэл дулаахан гэж жигтэйхэн
Туульс vлгэрт баатар болон хэлцэгдсэн ч
Туулай элэнцтэйгийг нь бодохоор еревдем хеерхий.
Ус нэг уугаад гарвал гурван гурав ес хонодог
Уяж сойгоод эдлэхэд гучин хоног ел даадаг
Урт холын аянд эцэж цуцсан гэж дуулдаагvй
Унаган говио орлиж нутаг ердее шилээгvй
Найрсаг итгэмтгий зангийг нь домогт егvvлэхдээ
Найранд очих буганд эврээ егсен гэдэг юм
Надад эврийг минь авчирч явна уу хэмээн
Найдвар горь тасрахгvй одоо ч алсыг харуулдсаар
Туждаа vнэнчийн батлагаа хэрсэг гэдэг нь аргагvй
Тулганы vнсийг ч санаад хоньтой хотож ирдэг
Туурга нэвт шуургыг едержийн газраас мэдэрч
Тухалж нэг л хэвтвэл тэнгэр аястал тэсдэг
θрген орчлонд ургасан евс цэцгэн дундаас
θргест бут шаваг, аль л хатуу хvтvvд нь дурлах
θлгийтэй жаахан хvvгээ бехнеес нь зvvгээд нvvхэд
θежин хеделгех ээж шиг нь бvvвэй бvvвэй гэж алхлах
Авгай хvvхэд шаваад ноосы нь зулгааж байхад
Ав ав гэх шиг гув гув дуугарч зогсох
Ачаа бараа тэгнэж vйлий нь vзэх гэж байхад
Арай ендердеед байна уу гэх шиг еерее хэвтээд намсах
Орчлон эх дэлхий нараа бvтэн тойртол
Олдсон жаахан vрээ хэвлийдээ тээж єсгєдєг
Олон гvвээний цаана бутны цэцгэнд согтсон ч
Охин ботгоо гунганахад сэвхийтэл эргээд тэшvvлдэг
Агар зандан шугуй шиг хvрээнтэн сvрэглэж явахад нь ч тэмээ л гэдэг
Аясын салхи дагаж орь ганцаараа явахад нь ч тэмээ л гэдэг
Алаглах циркийн манежед аялгуут хегжмийн эгшгээр
Алдарт вальс бvжиглэхэд нь ч, жvжигчин гэдэггvй тэмээ л гэдэг
Санаа сэрэггvй тайвандаа vрээ голж мунгинахад нь
Саалийн vнэр ханхалсан бvсгvй хvн хееселж
Салхинд ч эгшиглэдэг хуураа учирлуулан татаад єгєхлєєр
Сайхан хvрэн нvднээсээ нулимс бемберvvлэн гэмшдэг
Нээрээ би тиим ээ гэх шиг
Нэр нь хvртэл тэмээ.
Яргуйт дэлхийн бэлчээрт цеехерч байх нь харамсалтай
Ялдамхан энэ орчлонд бусармаг зантай явснаас
Ядахдаа тэмээ шиг явахсан гэж би л ховиндоо бодном
Оньст хvрдэт машины минь гал тос дутаад
Очих газрын дунд саатаж юуны магад бий?
Олс дээсээр хетлеед хаа ч хvрсэн итгэлтэй
Оньст техникээс ялгаатай тэмээ-мєнхийн найдварт унаа
Тэмээ-таван хошуу малын минь нэг
Тэмээ-таван амьд эрдэнийн минь нэг
Тэмээ-таван тивийн улсаас манайд л илvvтэй бий
Тэмээ-тал, хангай, говь гурвал нутагт минь дvvрэн бэлчиж байг!
Болор цом - 1988 он
Т. Галсан - Жирмийн сүлжээ
"Жирмийн сvлжээ" хэмээх дєрвєн мєртийн цоморлигоос
1.Афган андын асуулт
Таны нутагт эрийн гурван наадам болдог юм гэв vv?
Таван зуун арван хоёр бехеес нь нэг нь vзvvрлэдэг юм гэв vv?
Нар тэр єдєр жаргахаа мартан наадамддаг юм гэв vv?
Мянган морь уралдаж гав ганц нь тvрvvлдэг юм гэв vv?
2.Уртын дуу
Уудам саруулхнаараа яг л Монголын дорнот тал
Утга гvнзгийгээрээ яг л гvн ухааны нэвтэрхий толь
Уяхан хеглегеерее яг л эх хvний сvvн сэтгэл
Уртын дуу монгол дуу удахгvй сансрын аялгуу!
3. Ухаант буурлын асуулт
Гол гатлаагvй хvнийг усчин гэдэг юм уу?
Тал туулаагvй морийг унаа гэдэг юм уу?
Гал асаагаагvй бvсгvйг бэр гэдэг юм уу?
Хил манаагvй хевгvvнийг эр гэдэг юм уу?
4.Хос дэрний дууль
Хоорондоо хоорондоо холдохгvй ээ хє! гэх шиг
Хоёр дэр зэрэгцэн хэвтэнэ
Vнэнч хосын дэр болохоосоо урьд
Vvр нэгтэй шувуу байсныг буу гэрчилнэ!
5.Vр ач єсч торнихын нууц
Идээ ундаа элбэгтэй айлд хvv тее есдег
Инээд баясап цалгиастай айлд хvv тохой есдег
Итгэл хайр тэгшрээстэй айлд хvv дэлэм есдег
Эрдэм - ажил хослоостой айлд хvv алд есдег.
6.Эх
Анаж занаж дайсан хvvгийг нь хороохоор иржээ
Ачтай эх нь vрээ нvднийхээ цэцгийд нуужээ
Хартай дайсан хvvгий нь хаана байгааг харчихжээ
Хайртай эх нь vрээ зvрхнийхээ тольдонд нуужээ
Болор цом - 1989 он
Ц. Чимэддорж - Малчин
Нарны даллагатай газар дээр хэдэн малаа гэж
Намрын дунд сарын арван тавны тэнгэр ажигласан
Цаг цагийн vерт терхее алдаж эвдрэлгvй
Цадиг туvх улбаапж евгедийнхее нутагт эзэн суусан
Шигшиг дарсан тоонондоо утаа зуусан хадагтай
Ширмэл тойруулга дээрээ азын дервен бэрхтэй
Давхиад буухад цоожгvй айл малчин таных
Даянд ганцхан цуургагvй сэтгэл малчин таных
Ботгоо голсон ингээ хееслен хамт уйлна
Бороо орохгvй болохоор овоогоо тайж даллана
θентегч хорвоод гомдвол хуураа татаж тайтгарна
θерее еертэйгее ярьж орчлонгийн ээдрээг тайлна.
Хуруундаа бегж чихэндээ ээмэг зvvг гэхээсээ
Хурц тvргэн морьдоо цул менгеер хазаарласан
Мэдэл сvр албан тушаал хеецелдехийг
Мичин жилийн ааш зуднаас ч дорд бодсон
Ардынхаа дуу билгийг морин дэл дээр тогтооосон
Алтан гуутай зурганд нь тvмний эх янцгаасан
Сур хар элдэхдээ ч бодлоо цуг элддэгийг
Сургуульд vзсэнээ мартсан ч евгедийнхее vгийг мартаагvй
Хонь мал дэлэндэж хорвоог барах нь гэж гутардаггvй
Ховор бараа дагуулсан баярын бичгэнд хеердеггvй
Огт болохгvй юмыг ч болж л байна гэж боддог
Оройн дээд тєрийнхєє сvр сvлдэнд залбирдаг
Малгайн утаа сэргээж нэрмэлд жаахан халахаараа
Мал буянаа яаж адуулан маллахыг
Марксизмаар заалгахгvй ээ гээд хэлчихдэг
Эцэгтээ чедрийн морийг дехvvлж тусад орсон
Эхээс терехийн малчин амьдралын хар ухаан
Хишиг єдєр тааруулан хонины бэлчээрт уулзаж
Хэв хадаг шиг тэнгэр дор дерее гелем харшуулж
Ижий аавын минь нутаг гэж нэг баярлаж
Ивээл жилтэй юм бид хоёр гэж нэг уярч
Гаруул унаган мориныхоо жолоог сул орхиж
Ганзага ширэлдтэл тэврэлдэн эмээл дээрээ тvшилцсэн хайр
Нутгийнхаа чулуугаар тоглож ессен эгэл заяа нийтгэж
Нутгийнхаа л чулуугаар тулгалсан гал болж ассан
Дvvрэн хишиг нь дэлгэрсэн малаан нэг беецийлех
Дервен хананы дундах биднийгээ нэг беецийлех
Ганган хээнцэр хот руу бvгдээрээ нvvчихвэл
Галаа хэн нь манах байна даа гэж санаа зовох
Дээдсийн алтан хэрэгсvvр хvн чулуу
Дэргэд минь малын бэлчээрт байхад
Эднийгээ орхиод би хаачих юм бэ
Элэнцгээ хийж тев бараадах юм бэ? гэж уурлах
Их дэлтэй морьд эмээлтэйгээ байхад
Эзэн Чингэсийн голомт дvрэлзэнхэн байхад
Уулс дэрлэж хонь мал ноолсон бор гэртээ
Утаа vнэрлэж яваад л vхье дээ гэж учирлах
Цасан шуурга хэрж уулстайгаа хамт даарсан
Цагийн шуурга серж улстайгаа хамт зvдэрсэн
Чулуу ирлэн хурдлах салхин зэв хvлгээ
Цуутай наадмын тэнгэр дор нар зев гаргасан
Зцэг минь малчин, ижий минь малчин
Ингэхэд би чинь хаана унасан хэний хэн билээ
Хан орчлонд зартай нууц товчооны морьдыг
Хар тугийн дор сvргээсээ барьж эмээллэсэн
Чулуу ирлэн хурдлах салхин зэв хvлгээ
Цуутай наадмын тэнгэр дор нар зєв гаргасан
Арвин буянтай малаа бурхнаасаа илvv тахисан
Аугаа ихээ мэддэггvй аугаа их улс
Албаны тамгатай цаасыг униндаа хавчуулж мартавч
Адууныхаа тамгыг болохоор хадганд ороож залсан
Цууриа хадны сvгнээс ч буурал намтар нь арилахгуй
Чулуун зэвсгийн vеэс хэдхэн дvv малчин.
Болор цом - 1990 он
Б. Ичинхорлоо - Тэнгэр
Миний Монголын тэнгэрийг эсгэх гэж
Бусдын од харавдаггvй
Миний Монголын тэнгэрт эрхлэх гэж
Бусдын од шохоорхдог юм
Миний Монголын тэнгэрт еделсен шувуу
Бусдын тэнгэрт едее цацдаггvй
Миний Монголын тэнгэрт ессен бvргэд
Будант газар ясаа тавьдаггvй
Болор цом - 1991 он
Б. Ичинхорлоо - Эх нутаг
Цав цагаан навчис тэнгэрээс хагдарч
Хуучин гутлын уланд чахрана
Цас орж байна гэж намайг тэнэглэхэд
Хvмvvс аанай л толгой дохино
Тэс хелдvv моддын немерт
Даль хумин болжмор чичирч
Зовлонт эх нутгийнхаа тухай
Золгуй шvлэгч гиюvрэн дуулна
Энд би оршуулгын газар шигээ дасч
Элгээ емлен хоромхон чулууж-нам
Хуучин танил шиг элэгдмэл саран
Хувхай мечирт гэрлээ унагаж
Хилэгнэл харууслын дуу
Хэрээ мэт айсуй
Цеехен байгаасай гэмээр яг энэ орой л
Цємєврєв vргэчихлээ шvv, сэтгэлийн хун шувууд...
Намуун борооноор оддыг нэг ажихнаа
Намар л юм байлгvй дээ, навч хагдрах ч шиг...
Болдогсон бол яг л одоо
Бодлоо тээж эмээгийн цайны усанд явмаар
Цангасан чулуу дэвтээж бороо шиврэх нь
Чамайг vхэж гэж зvvдлээд сэрзх мэт
Шvлэг мэт Монголын тал дээгvvр
Шєнє мэт уянга хеглернем
Халуун залуу насыг чинь би алган дээрээ бемберvvлсээн
Хагацаж чадсан бол эргэж хараад хэрэггvй
Зенгеер амьдралын минь бурангуй едрvvд еерийн терхтэй болохоор л
Зvрх сэтгэл минь vгvй мэт хоосровч немер дулаан.
Болор цом - 1992 он
Б. Лхагвасүрэн - Хил дээр бичсэн шүлэг
Хvний нутагт явсан цулбуур эвхэж
Хилийнх нь боомтод ирлээ
Торгон хилийн эмзэг зурвасны цаана
Тортог суугаагvй эх орны минь сэжvvр
Амаржих гэж байгаа эхийн хормой шиг намайг
Алтан харганатай толгод нь енделзенхен байна
Хилийн эрхэм тvшмэл
Хээмсэгхэн ширтэж хуудас тараана
Асуулт бvхэн нь хариулт нэхсэн тvvн дээр
Аль улсын иргэн болох ...гэж асуусан байна
" Монгол" гэж
Зургаан хана шиг vсгийг
Зурхайн хех тэнгэрээс доош нь урсгаж бичлээ
-Монголд хэдий хугацаагаар суу...гэж бас асууж байна
-Vхтлээ суунаа
-Vхсэн хойно ,сvнс нь хvртэл монголын харъяат гэж бичлээ
-Зарах юм байна уу? гэсэн хvмvvс
Завсраар нь бас гvйлдэнэ
Мохоо хутга шиг нvд нь
Монголоо зарах уу гэж асуух шиг сэрдхийлгэнэ
-Yгvй дээ
Yгvй!
Хардаг нуд гэмээнэ
Цавчихыг нь мартаж емгеелсен
Хальдаг амь гэмээнэ
Yхэхийг нь мартаж емеерсен
Нутгаа егснеес vхсэн минь дээр гэж цус нь буцалсан
Нумын хєвч, аагтай илдний vр садыг монгол гэдэг юм
Нуугаад байхад чинь цухалзаад байгаа санаагаа ав!
Нутаг руу минь унагасан
Нvдээ ав!
θвег дээдэс минь
Ясаа дор нь ивсэн
"θндєр" оронд минь санаархваас
Заяа чинь дутна.
Болор цом - 1993 он
Д. Цоодол - Миний муусайн найз нар
Толгойтой болгон менгенд vхэж
Торготой нэг нь
Хоргой зvvдлэх орчлонд
Шvлгээр евчилж
Ардын дуунд уярч
Шvдэнз шиг асч
Зул шиг унтарч явдаг аа
Миний муусайн найз нар
Цанхаалж
«Оны тэргvvн бvсгvй»-д сэвж
Цаадах нь тоохгvй бол бvр сайхан бичиж
Цагийн лантуун дор
Цавтаж явсан ч
Царцанги амьдралын гавал дээр
Цахиур болон хагарч
Цалгисан хувь заяа
Миний муусайн найз нар!
Тоонотой гэр нь тэнд
Ундуй сундуй хэвтлээ чиг
Тоотой насаа олны телее
Задгай менге шиг vрж
Цэрэг Шандорын унасан
Тулалдааны талбараас
Цэцэн Ли бай сар тэвэрч vйсэн
Мерний урсгал дундаас
Нацагдоржийн тарчилсан
Шоронгийн зэвvvн ерее
Нанчидаа Чойномын хентерсен
Дарсны ширээний дэргэдээс
Найрагчид
Найз нар минь vгээ хэлж
Нар хvн хоёрыг емеерч
Нажид худал хоёрыг
Навтаргын цаас шиг базаж хаядаг аа
Гашуун юмны донтой гэж атлаа
Гар дороос нь
Гайхамшигт бадаг терех л болно
Галзуу соггуу тvшмэдvvд хэлэг!
Гагцхvv
Миний муусайн найз нар л
Газар дэлхийн хамаг халууныг
Ганцхан биедээ авч дагжих болно
Сумнаас дор vгээ тэднээс онил!
Судсандаа нартай юм чинь дээ бид
Шатсаар л дуусна!
Шоргоолж шиг бужигнах энэ орчлон
Шорон гяндан, хуримын цагаан ергеетэй
Шоовдорловч гунихгvй хэдэн найрагчтай
Будда
Христо
Аллах
Бууж ирээд та нартай уулзталаа хол оо
Бурхнаас дор гэж биднийг битгий гол оо!
Будаг, Vнэн хоёрыг ялгуулъя гэвэл
Бусад нь нэмэргvй ээ
Наад хэдэн «салбагар»-ыгаа хайрла!
Миний муусайн найз нарыг хайрла!
Болор цом - 1994 он
Ц. Хулан - Ганцхан ээждээ унших шүлэг
Намрын уулнаа бугын урамдахыг сонсоорой
Намайг ухаажихыг үзэх гэж ижий минь та урт наслаарай
Манцуйдаа ирж таныг би ганцхан удаа жаргаасан
Магадгүй тэрнээс хойш дандаа зовоосон
Ганцхан намайг гэж ижий та
Газар дээр минь хичнээн увидастай тєрсєн юм бэ?
Бариувчийг минь эсгэж, хуримын ємсгєл чимэглэж
Балчраас минь єдийг хүртэл та оёдолчин явлаа
Оточ маналын хувилгаан ийм байдаг уу гэлтэй
Орон дээрээс минь алгасалгүй тонгойж
Дэрэн дээр намайг бүлээрч хонох болгонд
Дэлхийд хамгийн сайн эмч минь та байлаа
Аягаа эвдэн, эрхэлж ядсан намайг
Аргадсандаа алиалагч болж ємнє минь эргэлдсэн
"А" үсэг бичих гээд будилж цєхєж суухад минь
Алдаатай байхад нь улаан цайм онц тавьдаг багш минь
Цаг оройтсон болзооноос эргэж ирэхэд
Цагдаа, эсвэл үүдний манаач
Сар нарны ээлжгүй гал сахисан тогооч
Сангийн бойпорт арц уугиулж маань уншсан лам аа…
Шүхэр тэнгэрийн дор алдаж эндэх тоолонд минь
Шүүхийн тогтоол уншдаг яллагч нь та мєртлєє
Даамай их хайр тань аанай л хэвээрээ
Давж заалдсан ємгєєлєгч болж зовлонгоос намайг суллана аа
Жигжид бурхныг олон мутартай гэлцэнэ
Жижигхэн энэ бие чинь түүнээс ч олон гартай
Элбэг их хайр, Ээжий гэдэг нэр тань
Энэ орчлонгоос авсан хамгийн том алдар аа
Зүүний сүвэгчээр ч багтах он жилийн урсгалд
Зүгээр л дэргэд минь байж хайрла
Ижий гэж дуудах болгондоо баярладаг
Ижил хэдэн хүүхэддээ урт насалж хайрла!
Болор цом - 1995 он
Б. Доржпалам - Хөөрлийн шүлэг
Тэр vнээн! би хөөрvv хvн
Тэнгэр дээр төрсөн гэж өөрийгөө
Харсаар байтал худлаа хэлж
Халуурч шvлэглэсэн хvн
Тэргэл цагаан сарыг нь чамайгаа гэж
Бvлээрч шvлэглэсэн хvн
Тэр ч бvv хэл
Будант тэнгэрийн танихгvй оддыг минийх гэж
Булааж шvлэглэсэн хvн ,хvлцэл ечмvv!
Өчсөн, өчөөгvй би дэхиад л
Онгирох нь
Өндөр тэнгэрийн vvлс ахиад л
Зангирах нь
Хvлэглэж давхисан морины ам ч
Халах нь
Хvрдэн их дэлхийг мендер цохьж алах нь
Минийх гэж хэлэх нь
Онгирох юм надад их бий
Хялмаалсан олон одод миний
Алаг нvднээс аргамжаатай
Хязгааргvй их тоо бvхэн миний
Арван хуруунаас торгомжоотой
Миний
Онгирох
Орон зай ийм!
Өөрчилж зогссон газар бvхэнд
Өөрөөс минь vvсдэг
Дөрвөн зvг vзvvргvй
ӨндрӨӨс минь дээшээ
Өсөж vргэлжилсэн
Босоо шулуун хязгааргvй
Миний
Хеерех
Хөх тэнгэр энэ!
Би онгирахдоо
Цэнхэр хорвоогийн уудамд
Шахцалдахгvй тонгочих гэсэн юм
Цэнгэг усныхаа мандлаас
Шартахгvй залгилах гэсэн юм
Онгирох юм надад их байна
Yгvйрлийн зуднаас
Тvрvvлж нvvгээд
Багширсан сvрэг байна
Yvлэн сvvдэрээс хоцорч нvvгээд
Бараадсан бууц байна
Галтай чулуу, устай чулуу, задын чулуу
Газар далай, тэнгэрийн гурван чулуу
Гурвуулаа надад байна
Аяа!Би наанадаж онгирьюу
Талын шуурганаас өрсөж босож
Буур хилэгнvvлэх нь
Таанын толгойноос шvvдэр тvvж
Шииээ уурлуулах нь
Аяа!Би цаанадаж онгирьюу
Лусын охинтой
Даалуудаж
Луутай тэнгэрт
Yvлvvдэх нь
Ардын дууныхаа
Хө хө нугалааг
Хөх алчуур шиг хийсгэж
Айраг дэмбээ намрынхаа
Алтан дэлбээ найран дээр
Агсан морьтой ханхалзаж
Аяа! Би дахиад л
Шvлэглэх нь
Анхилхан мод ахиад л
Гөлөглөх нь
Орчлон хорвоо бас л
Дунших нь
Онгодоор бичсэн шvлгээ би
Унших нь
Уншихгvй гэсэн чинь
Уурласан өвгөд
Удмаа залгуулахгvй гэж
Айлгасан юм
Уншихгvй гэсэн чинь
Уйлсан бvсгvй
Уруулаа өгөхгvй гэж
Туньсан юм
Оргирохгvй байя гэсэн чинь
Одтой тэнгэр хилэгнэж
Онгодоо өгөхгvй гэсэн юм
Оргирохгvй байя гэсэн чинь
Онгон лус дур vгvйцэж
Охиноо өгөхгvй гэсэн юм
Тэр vнээн,би хөөрvv хvн
Тэнгэр дээр төрсөн гэж харсаар байтал худлаа хэлж
Зvтгэж шvлэглэсэн хvн
Тэр ч бvv хэл огт танихгvй бvсгvйг миний гэж
Зvтгэж шvлэглэсэн хvн
Тэд бvхнээс хvлцэл эс өчмvv.
Болор цом - 1996 он
Д. Төрбат - Ижий шүлэг
Цугтаа амийг тусдаа болгож
Цусан хүйг тасдаж хайчлахад
Ижий минь сүү болон
Над руу, урсаж эхэлсэн
Ижийдээ би хүү болон
Нар руу ургаж эхэлсэн, Харин
Гарын минь сүүдэртэй цуг
Гал самардан
Хөлийн минь сүүдэртэй цуг
Хөө өшигчин
Yхэл надтай
Ихэр төрсөн
Yнэрлэх үртэй болсон ижийд
Харамлах зовлон хамт ирсээн!
Харуй бүрийгээс харамлахдаа
Хар халзан туулай болгон нууж
Ханиаж бүлээрэхээс харамлахдаа
Халууныг минь биедээ шингээж
Өлгийтэй надад амиа тавьсаар
Өлзийтэй ижий өөрийгөө мартсан !
Сүүн мөрөн минь гэнэт ширгэж
Сүүлчийн дусал нь нулимстай урсаж
Ижий уул өвөр дээр нурахад л
Илий орчлонд үхлийг анх үзсэн !
Алаг заяанаас
Ардаа нуух эхтэй явсан би
Элэг дэвтээж
Энгэрт асах үртэй болоод
Аминаасаа илүү үрээ хайрлах
Амьтны зөнг биеэрээ амссан !
Заяагүй хар нэхлийг бүүр таньсан !
Замгүй хар үхэлтэй нүүр тулсан !
Сүүдэр дагасан энэ үхлээс
Сүү үнэртсэн үрээ өмөөрч
Хаалган дээрээ
Жагарын найман тахил зуруулсан
Халз хоймороо
Жаргалын найман морь тахисан
Чагтага юугаар өлзий утас ороосон
Чандмань бумбаар өлгийн буян хураасан
Ширмэлээ хүртэл насан хээтэй хийсэн
Ширдэгээ хүртэл нар зөв тойруулсан
Бойтгондоо хонхтой
Бор халзан туулайгаа
Зүглээд ирэх элээн сүүдрээс харамлан
Зүүн хацартаа нааж,
Зүүдэнд хуурах үнэгэн гүйдлээс харамлан
Зүрхэн талдаа нууж
Хойморын нар дагуулан үрээ өсгөнө
Хийморийн сан тавиулан өсгөхдөө л өсгөнө
Yхлийг үхтэл нь хуурч чадахгүй ч
Yрээ өстөл нь үхлийг хуурч дөнгөнө!
Болор цом - 1997 он
Д. Цоодол - Хуучин дэр модны дууль
Терсен заяа минь хар мод билээ
Теерсен заяа минь
Темер замын дэр мод билээ
Хув хуучин дэр мод билээ
Цагтаа би жаргаж
Цармын хустай наргиж
Бийр шиг согсгор мечреерее нар едсен
Битvv хар шенеер тэргэл сар бодсон
Саруул дэлхийн чимэг сайхны нэгэн байлаа
Салж унахын тухай л зvvдэлсэнгvй явлаа
Цэцгэн дундаа ургуулсан эх орны дур юм чинь
Цэрэг шиг тушаалаа надад егсен юм
Цэлгэр талд замын дэр мод бол гэсэн юм
Сvvдэрт минь амрагууд болзохоо байв
Сvрэг шувууд мечир дээр минь буухаа байв
Хэрэм тоглуулсан мод гэдгээ мартав
Хээгvй, хуучин дэр мод болов оо
Саруул уйтан хорвоог би дэрлэж
Салаа ган зам намайг дэрлэж
Сар едрvvд шиг галт тэрэг дээгvvр минь цувж
Сая сая хvмvvс галт тэргээр цувж
Ган замыг теелеед хязгааргvй
Галт тэргийг тоолоод хязгааргvй
Хасахын олон тэмдэг шиг дэр мод би хуучин
Хаягдсан олон даалуу шиг хар мод би хуучин
Хал зовлонд ханасан буурал замчин шиг хуучин
Хараал, ереел, хан хорвоо шиг хуучин
Хатуу хэцvv ажил минь л дандаа шинэ ээ
Хаан харц хоёулаа ган замаар морилдог
Хатан болд замыг нь дэр мод мерледег
θдержин шенежин галт тэрэг давалгаа шиг нижгэнэдэг
θвген дэр мод доороос нь данхраад шиг тулж байдаг
Йишээ тийшээ яарахаас нь еер
Илvv чухал ажил хvмvvст байдаггvй
Дэмтэй дэмгvй холхих та нарын хелд
Дэлхий ядарч, дэр мод элэгддэгийг мэддэггvй ээ
Тэглээ гээд би хугарч нугарч болохгvй
Тэнхээ шавхсан ажлаасаа хуучин дэр мод халагдахгvй
Хэрвээ би л хотойх юм бол
Хэц ууланд, хэнз мод унах билээ
Хэцvv дэр модны албанд
Хэзээд нэг маань биеэ золих билээ
Алжааж, тэсэж,хатуужсан хуучин дэр мод би
Арай л vнс, тоос, шороо болж vзээгvй дайчин дэр мод би
Ачаатай ачаагvй, хvнтэй хvнгvй цуваа бvгдийг чинь даая
Дэлгээ хех тэнгэр,
Бурхад, четгер
Дэвэлзэж яарахын одонд терсен
Хvмvvс та нарыг цемийг чинь даая
Дээр нь бас юу байна, дааяа
Би бол
Хуучин дэр мод
Мод нэртэй темер
Эр мод оо!
Монголоо гэсээр дуусах
Дэр мод оо!
Болор цом - 1998 он
Б. Лхагвасүрэн - Ижийтэйгээ байхад
Хагарсан чулуу дахиад хэзээ ч эвлэдэггvй шиг
Yнэнээ хэлье!
Нулимсаараа зуурч хэлье!
Хагацахын цагт vхэл давж уулздаггvй шиг
Yнэнээ хэлье!
Амьсгалаа эангидаж хэлье!
Ижийтэйгээ байхад би баян байсан...
Орилсоор ижийдээ очин нулимсаа арчуулахад
Одод бvгдээрээ миний нvдэн дотор л тvгдэг байсан...
Ижий минь инээгээд над руу ирэхэд
Энэхэн дэлхийн наран над дээр л асгардаг байсан...
Ижийтэйгээ байхад би баян байсан...
Араг vvрсэн ижийнхээ ар еверт гvйхэд
Аараг толгодын элс алтаар нурдаг байсан
Бертен бертен зэрэглээ хормойтой минь орооцолдож
Бvжин бор хелийн минь сайрыг долоодог байсан
Ижийтэйгээ байхад би баян байсан...
Судас нь лугшиж халуу дvvгсэн
Бурхны евер дээр тоглодог байсан
Сvнс зайлам харанхуйн дунд
Сvv немерч унтдаг байсан
Ижийтэйгээ байхад би баян байсан...
Уул уулын орой уулздаггvй шиг
Vнэнээ хэлье!
Эсээ шатааж хэлье!
Урсгал усан эргэж урсдаггvй шиг
Vнэнээ хэлье!
Цусаа буцалгаж хэлье!
Ижийгээ амирласнаас хойш би гуйлгачин болсон
Гэхдээ...
Энэ хорвоогоос vхлээс бусдыг тоож гуйхгvй гуйлгачин болсон
Ижийтэйгээ байхад би баян байсан...
Болор цом - 1999 он
Ц. Чимэддорж - Элсэн тасархай
Хөх тэнгэр хэцэлсэн
Чингисийн морины уяаны мод
Хөгнөхан, Батхан
Хөглөрсөн их уулсын дунд
Нарлаг торлог халтар элс
Эмгэн харганатай бөхийсөн
Элсэн тасархай
Бөгтөр сэрвээ нь бөөрлөнө
Туулай хяр нь бүдэг хул зээ нь
Салхитай үймсэн газрын заадас шиг энэ элс
Тэнгэрийн каадал руу нурж буйлсан
Галав элээсэн алтан бүргэдэс
Тэмүжиний хөсөгтэй нүүж туусан
Морь болгон нь тамгатай
Монгол газрын тасархай
Гүрнийг зангидсан дэлхийн
Гүрвэлийн чинээхэн улаан элс
Унтарсан санаатай хүмүүний
Ухааны завсраар асгарсан
Зээрийн мөртэй шар нурлага
Дээгүүр нь ниссэн шувуу
Хийсч тасарна
Хоёр айл унь нь шажигнаж тасарна
Хонь мал нь майлалдан тасарна
Гүмхэн хонгор өвс нь орилолдон байж тасарна
Хазаарын наран үүрсч тасарна
Харсан хүний хөмсөг нумарч тасарна
Монгол өөртэйгөө оролдож тасарна
Эзэн тэнгэр тасарна.
Болор цом - 2000 он
Г. Мөнхцэцэг - Янжинлхам бурханд гуйж мөргөх шүлэг
Энгэрийн чинь дууг сонсож
Эвэршиж хатсан сэтгэлээ хөглөж
Эгшиглэнт эх таны өлмийн салхийг үргээж
Эрхэлж гуйх нэгэн шүлэг өргөмүү:
Гэрийн үүдийг угаах гэж эм амьтан бүхэн сүүтэй төрдөг юм гэнэ
Эгшиг дуу алдуулж ятга юугаа тоглож
Энгэр ялдам Янжинлхам тэнгэрээс хааяа бууж ирдэг юм гэнэ
Үгээ барж хэлье , үнэнээ дэлгэж хэлье
Цөхөрч мөргөсөн бүхнийг сүүдэртээ ч болов багтааж хайрлй
Авьяастай нь мөлхөж , азай нь хөлжиж
Шүлэглэдэг , эгшиглэдэг алин боловч
Шуналт эрвээхэйн үлгэр шиг
Шатаж үхэж байна энэ хорвоод чинь
Өөрийгөө хоосолж бусдыг жаргаадаг
Өөхөн денгийн гэрэл шиг нар сарыг нэвширтэл нь дуулчихаад
Намарждаггүй шувуу шиг хурдхан үдэлчихдэг
Нулимс ихтэй энэ урлагийнхний насыг нь жаахан нэмж хайрла
Хааны ордон хатдаар хахаж байхад
Харин л муусайн салбдай нар тэднийг инээлгэх гэж
Хагарсан шаазан эвлүүлж ядах шиг
Хар үс нь дотроосоо цайж байдаг юм
Олныг баясгасан нэг нь жаргадаг гэдэг худал байна
Овоо л амьдарсан даа гэж итгэсэн минь худал байна
Одод унаж иртэл ганган дуулдаг Дашням
Гартаа тулах таяггүй сөхөрсөн гэдэг
Гишгэж яваа энэ газрыг минь хаана нь од домнож байгаа юм бэ?
Нацагдорж , Ядамсүрэн , Чойном нарын урьдад жаргасан нь хаа байна бий тэд
Сэрүүн амьддаа зурж зурж асаагаагүй галыг нь
Сэмхэн хулгайлаад үлдчихсэн юм шиг одоо л бид өртөж байна шүү дээ
Элдэвлэж элдэвлэж энгэр цоолдог одон шагнал
Элээтлээ ямар эдэнтэйгээ цуг байх биш
Ихийн их авьяас харин эзнээ дагуулж буцдаггүй юм
Асгарсан дарс шиг үерлэж үерлэчихээд
Ардаа орхих үеэ согтоож үлдээдэг юм
Эгшиглэнт тэнгэр Янжинлхам минь сонсож хайрла
Ядарсан Монголын минь ахадсан ухааныг
Хярвасан дөнхөөс нь салгаж хайрла
Ямар хүнээс харамлаж наргих биш
Ямартаа баясгадаг авьяасыг нь өнгө оруулж хайрла Янжинлхам минь .
Болор цом - 2001 он
Ц. Бавуудорж - Хүрэл чоно
Хүрэл чоно улина
Тэнгэр газар тэмдэгрэх
Тэр Хүннү нутагт
Хүрэл чоно улина
Жавартай болоод уяралтай энэ улианд
Жаргах ч хэцүү , гуних ч хэцүү
Эрэмгий болоод зоримог энэ улианд
Энэлэх ч хэцүү , эргэлзэх ч хэцүү
Морин чинээ Хүрэл чоно
Монголоор дүүрэн улина
Хан Хэтий дайвж сонсоно
Хатан Хэрлэн цалгиж сонсоно
Захгүй Мэнэн алдалж сонсоно
Цаст Очирваань догширч сонсоно
Хүрэл чоно улина
Хөх совинт адуу , хүн хоёроос өөр
Хөрстөд нэн ч сонсохгүй , сонсогдохгүй
Хүрэл чоно улина
Их дайнч хар илд шиг
Чонын улианд
Энэ дэлхий дагжин чичирч
Бүсээ чангалж байсан санагдана
Бүүр түүр , тийм совин хааяа татна
Хүрэл чоно улина
Молцоглосон даахийг эвийлж улина
Модун Шаниюг мордуулж улина
Эсгий гүрнийг хурайлж улина
Их хар сүлдийг хуурдаж улина
Шинийн хоёрны саран дээр улина
Шихи хутагийн буурин дээр оуойж улина
Хүрэл чоно улина
Үр нь ээжээ мартахад улина
Үс залуугаараа бууралтахад улина
Арганд хүү суулгасан
Ачаа хөсгийг бараадаж улина
Амар амгалангийн хормойноос
Зүүгдэж улина
Хүрэл чоно улина
Цээжин дотор улина
Сэтгэл дотор улина
Нүдэнд хөх гал бутартал
Нүүрэнд ягаан дөл бадартал Чоно улина
Сүүлчийн болоод эхний энэ дэлхийд
Сүж энхрий улина
Сүүнд цус дусахад улина
Цусанд сүү дусахад улина
Хүрэл чоно улина
Их хайр цантахад улина
Эндсэн цадигаа мартахад улина
Хүрэл чоно улина
Хан орчлонг цууртал улив гэж эмээхэд
Харин үгүй
Хагархайг нь хөвөрдөж улина
Хагацалт орчлонг хувааж улив гэж эмээхэд
Харин үгүй
Сэмэрхийг нь хөвөрдөж улина
Хүрэл чоно улина
Хаан гүрний тэнгэрийг харамлаж улина
Архирч улина
Халтар өвстэй талаа эвхэж улина
Дэлгэж улина
Надтай хамт төрж улисан
Хүрэл чоно
Нартай хамт үлдэж улих
Хүрэл чоно
Нум шиг улина
Сум шиг улина
Морин чинээ Хүрэл чоно
Монголоор дүүрэн улина
Гурвэн зуун ясны мнь
Алтан заадал бүхэн
Салж сонсоно
Нийлж сонсоно
Гучин үеийн дээдэс минь
Сэрж сонсоно
Босч сонсоно
Хүрэл чоно улина
Хүннү чоно улина
Хөрст энэ орчлонд
Хөх тэнгэр улина
Хүрэл чоно тэнгэр улина
Улина ...
Болор цом - 2002
Зам - Арлааны Эрдэнэ-Очир
Ээж минь анх сүүгээр чулууг нь зөөллөж
Эцэг минь өргөсийг нь түүсэн цэцэгт зам
Үйлийн үрийн усанд эвдэгдсэн эхлэлтэй
Уулзахын баярт эгцэрч яараад
Хагацлын гунигт донсолсон донхолтой
Учир байдлын хорвоод гэнэн сэрэмжгүй төөрсөн
Униарт мушгиа хавцал дээр
Ухаантан тэнэг хоёр ээрсэн
Миний зам
Хажуу бургасанд гөрөөс янзагалж
Асга хаднаас янгир хальсан энэ замд
Хаврын толгод дунд ингэ гунганаж
Зээр зэрэглээ сүвлэн цахилсан энэ замд
Тал санаашрал намрын тэнгэр уйлагнаж
Тогоруу буцсан энэ замд
Тавилан заяаны харгуй дагаж
Ноход хуцсан энэ замд
Салаа гэзэгтэй охин амраг болон учирч
Үрийн баяр хотолж хамт алхая
Салхины буруу зүүдэнд аавыгаа алдаж
Нулимас хамт асгав
Сүүлчийн ганц дэлхий цагийн хязгааргүйд уусахад ч
Сүү татуулан гэрэлтэх тодын тод зам
Энэ миний хувьхан заяаны зам аа
Болор цом - 2003 он
Д. Урианхай - Шөнийн онгоц
Гэнэт сэрэггүй цочин,
Гэгээн-харанхуй тэнгэр рүү нүд зүглэв
Гэрлэн мөрөн агаараар урсах шиг
Долоон бурхан газар руу уралдах шиг
Дотор загатнуулсан хурц туяан бороо харц урхдав
Онгоц!
Харанхуй шөний тэнгэрээс
Халим шиг аварга онгоц
Сансраас үг чирэн ирэх шиг
Салхиараа модод залбируулан шунгаж
Буудалд газардаж харагдав
Би ч ялгаагүй, хэзээ нэг
Гэгээн-харанхуй тэнгэрээс
Гэнэт,
Шөнийн онгоц шиг газардаж
Жигүүрээ хумина...
"Урианхай наснаас..." гэсэн
Уулс нүүх мэт үгс,
Харанхуй шөнийн тэнгэрээс бууж буй
Халим шиг том онгоцны
Улс улс асах гэрэл шиг
Тэнгэр цуулан тарна...
Жижигхэн зай бараагнуулах
Жирийн мэдээний үг бүр
Цагийн завсаргүй ургасан
Цагаан уул-амьдралын минь
Үнийг зарлаж "лацадсан"
Үнэний тамга дэрлэж үлдэнэ...
Би-
Хэмжээнд харгалздаг орон зайд
Хэт шөнөдөөд
Буудалд бууснаас биш
Тэнгэрт олсон зайгаа шахуулж
Тэнхээ, түлшээ замд барснаас
Газардаж буй бус шөний онгоц!
Түр буудаллаад эргэж ниснэ
Түлшний минь чанар нээгдээгүйгээс
Нэрлэж би эс чадна...
Хурдан морьдын эргээнд
Туурайнаас нь нисэх хайрга шиг амьдралыг
Хуй салхины алгадалт шиг зовлонг
Хүүхдийн хэл зайрмаг долоох шиг амтлан
Цаг нь түлхэгдээгүй
Дуу нь зохиогдоогүй
Ирээдүйн инээдэнд "хайлуулах""-аар ниснэ!
Суух гэж уралдагсдыг багтаах гэж
Суудлынхаа дотоод нягтыг чигжсээр
Хоосонд тэлж буй орчлонгийн
Хорох нь ховор зайнаас халиад
Ус, гал хилгүй сүлэгдэх
Учирзүйн хязгаар руу мултарч
Дэлхийгээсээ дэндүү алсад дэлбэрч
Харагдахгүй удаа ч магад!
Гэвч,
Гэгээн-харанхуйн зүйг нууцалсан
"Хар хайрцаг" минь бүтэн
Хайр, үнэнээ оршоосон шүлгүүдийг минь эгшиглүүлэн
Ижий мэлмийт эх орноос минь төөрөлгүй
Ишиг, хурганыхаа бэлчээрт
Бор шувуу шиг бууна аа!
Болор цом - 2004 он
Ж. Баяржаргал - Арга билгийн ертөнц
Хөхөмдөг манант ертөнцөд сэтгэхүйн тулааныг өдөө гэж
Хүн сүмбэ гүрнээс эзэн богдын зүг давалгаа хаясан
Хүрэн улаан тамлага цус ихтэй тэнгис
Булгилж түрхрэн байж намайг төрүүлсэн юм
Бурхад нь эзэнгүй юм шиг шивээ хялганатай тал нутаг
Өргөслөн тарчлааж тосч авсан
Түүхийг буцаах хүрдийг Архимед шиг хөшинө гэж
Төмөр хаан Бурашанинтай нийлж овоолсон хүний араг яс
Нурж шаргин байж намайг төрүүлсэн юм
Номын мэргэд нь эзэнгүй юм шиг
Шиминус чөтгөрийн тогоо хөмөрсөн гүйдэл дундуур өсөн торнисон
Амьд байгалийн цус нулимс хар хөлсийг мэдэр гэж
Ассурын орны цохилтын гэрэлт долгион уулзаж тэсэрнэ
Дорнын хээр талыг цөмлөхөд би төрсөн
Угаасаа эзэнгүй эх нутгийн
Хайлмаг нарны гэрэлд жихүүцэж амьдарна
Дэлхийн явдлыг гэрлийн жилтэй харьцуул гэж
Дайсуны бөмбөрцгөөс гадагш тийрэлтийн үзэгдэх зураа
Цацран соёрхож төв Азийн үүрийг мандуулахад би төрсөн
Тэнгэрийн сүүн зам эх барьсан эл өндөрлөгт
Тэнгисийн шуугиан хүрч иртэл эх нутагтаа би амьд явна
Болор цом - 2005 он
Ж. Мөнхбат - Бурхан хүсэл
Мэнэнгийн тал мэт тархсан их эвийг нэгтгэж
Сэлэнгийн урсгал мэт их хүчийг хурааж
Ерөөлийн хадагт хүслээ ес болгон зангидаж
Есөн тугтаа хүчээ нэг болгож залбирсан
Өвгөдийн минь өв
Өрлөгийн минь эв
Мандаж гандаж зовсон эх орноо
Маргааш хайрлана гэвэл орой биш үү элгэн түмээн
Төрийн сүлд өршөө гэж сүүгээ өргөдөг үрэстээ
Төмөр мэд хатуурхвал буруу биш үү эх ороон
Хадаг дэлгэсэн гарт чинь эв байна уу гэж
Хаан төрдөг гэрт чинь эе байна уу гэж
Хасбуу тамганы дардас бүтэн байна уу гэж
Хаан төрийн чинь сүлд босоо байна уу гэж
Бүтэн заяатай Монголын хаяа бүтэн байна уу гэж
Бүүвэйн дуутай гэрт чинь удам ариун байна уу гэж
Эх орныхоо дархан хилийг алтан шарилаараа зурсан
Эцэг өвгөдийн сүнс биднээс асууж байна
Эрхт төрийн сүлдэн биднээс асууж байна
Арга билэг зөрөлдсөн алтан соёнбо шиг
Арслан заан ноцолдсон аавын гэрийн хормой шиг
Ерөөл ерөөлийн нүд тааруулж хүслээ шивнэе
Есөн зоосны нүх таруулж хүслээ шивнэе.
Жадны үзүүрээр монгол гэдэг нэрийг
Хадны сүг зурагтай нь сийлж үлдээснийг амилуулж хайрла
Тургиж манддаг номхон улаан наран дор
Тулганы гал шиг бадарсан төрийг минь амилуулж хайрла
Буутай дайсан ирвээс онинд нь эхэлж орох
Бугтай нөхцөж ирвээс ширгэнд нь эхэлж орох
Булгилах энэ л зүрхнийхээ чин ганцхан хүслийг
Бурхан танд шивнэлээ шүү,
Бурхан чамайг бурхан өршөөг өө!
Болор цом - 2006 он
Б. Галсансүх - Англи хэлэнд итгэж зориулав
…Чихэнү чимэг болсон аялгуу сайхан монгол хэл…
Б.Ринчен
Загас, сармагчин хоёртой хэлээ ололцолгүй
Зовж, хэлмэрч хайж 1600 үеийг туулахад
Зуслан эсвэл өвөлжөө рүүгээ нүүх аятайхан санагдаад, Арслан
Заан агнаж, агуйд амьдрах аягүй санагдаад 1200 үе өнгөрлөө
Монголын радио хятадаар мэндлэхэд би үхнэ.
Өвөө, эмээ хоёрт минь үсэг нүдлүүлэх гэж 24 нь нойргүй хоноод
Өөрийн минь номыг хэвлэх гэж 22 үе минь хүлээхийн жаргал эдлээд
Нэг зуун мянган жилийн өмнөх их мөстлөгөөр бурхан цусыг минь хөлдөөхгүй гэж зовоод
Наранд итгэхгүй надад цахилгаан зуух өвлүүлэх гэсээр зургаан ч үе барагдлаа
Монголын ТВ солонгосоор цаг агаарын мэдээ уншихад би үхнэ
Шуурга тавьсан солирын бөмбөгдөлтөнд бөмбөрцөг 20 тэрбум жил ёолоод
Шөнө, сар хоёрыг төрүүлсэн нар 10 тэрбум жил ганцаардаад
Шоргоолж юм уу, өтний өвөг сарнаа явагч шиг хорвоог хэмжсээр зургаан тэрбум жил наслахад
Шугуйн жимсийг зах дээр надад 10 жилийн өмнө худалдаж байлаа
Монголын сонинууд японоор мэдээ нийтлэхэд би үхнэ.
Болор цом 2007 он
Ш. Лхамноржмаа - Газрын үг
Эх орондоо харьж урсдаг
Халхын гол сэтгэл минь билээ
Их л хол харьд суугаа миний төрлүүд элгэн минь дээ
Сэлэнгэ минь байгаль руу яарсан ч гэлээ
Сэвх нь ногоо болж ургадаг
Орчлонгийн хамаг амьтныг
Олсон гээсэн нүгэл буянтай нь
Хорол газар минь хотойж даасан юм
Жигүүртэн жигүүртэн гээд
Тэнгэрт өндөглөх биш
Жиргэж жиргэж газарт буудаг
Тал наргүй бүтэн дэлхийн
Татах хүч нь газар
Тэнүүн талын минь гар дэлхийн алд болно
Тэндээс хумсын чинээ бүү хороо
өндөлзөнхөн ургаа уулс бүхэн минь амьтай юм
үрсийг минь битгий зовоо
Давж ургадаг түүх минь ертөнцийх билээ
Давж заалдсан хорвоо минь дээ
Ханцуй наймаа омог огшуун байсан ч гэлээ
Халхын нутаг гэрэл болж зураг ээ
Гэрийн буйр, хонины бууц, хүйн чулуу
Ганцыг нь ч бүү хөнд дөө, ертөнц хөлсөнө
Хот балгадаар орчлонг дүүргэвэл
Хаана нь бид амьдрах юм бэ?
Юу ч үгүй ирсэн, юүдэнгүй цувгүй
Юндэн Балган нөхөр ч үгүй
Газартаа газар болох гэж
Ганцхан түүндээ эзэн байх гэж
Гавьяаг нь ардаа үлдээх гэж
Гавьж төрсөн юм, гийж төрсөн юм, бид
Элгийг нь эмтэлбэл элэг
Эмжээрийг нь ханзалбал элэг
Дотроос нь уудалбал элэг
Довыг нь сэндийлбэл элэг
Эмтэрнэ ээ эмтэрнэ
Эхлэл гэдэг төгсгөл байдаг шиг
Тэр цагт
Зөнөсөн хорвоо бүгдийг сэгсэрнэ
Зоосондоо дэлхий дарагдаж бөхнө
Газрын үг үнэн билээ
Гашуун ч гэсэн мэдтүгэй
Гаравын галавт дагасугай
Болор цом - 2008
Лхагвасүрэнгийн Хасар - Он цаг урсана
Он цаг урсана.
Он цаг...
Он цаг...
Он цаг...
Ид эрхлэх гэхэд минь
Эмээг минь надаас булаасан
Өссөнөө гайхуулах гэхэд минь
Өвөөг минь надаас булаасан
Өгсөнөө авдаг хатуу он цаг
Он цаг...
Он цаг...
Он цаг...
Эжий аавын минь залуу насыг
Хэцүүгээр солиод авчихсан
Эрх танхил насыг минь
Хэрсүүгэзр солиод авчихсан
Атаа хорсол, үзэн ядахуй
Үхэх төрөхтэй
Улаан нүүрээр минь тулгаж
Тархины сүүдрийг минь нэмсэн
Үзэсгэлэнт бүсгүйтэй намайг учруулж
Үхэн хатах хайрын зовлонд унагасан
Үр надад өгч, үнсэж үлгэх,
Хайрлахын зовлонд унагасан
Он цаг чи
Намайг тосож ирсэн
Он цаг чи
Намайг үдэж үлдэнэ.
Он цаг үл тасалдах амьсгал
Он цаг
Үхэлд хүртээлгүй
Эрх чөлөө
Он цаг
Өгсөнөө буцааж заавал авдаг
Үгүйсгэлгүй мөнхийн дарангуйлал
Он цаг
Болор цом - 2009
Хөөдөөгийн Эрдэнэбаатар
Цаг мөнхийн уулс цас мөсөөр дүүрэн
Цалгиа залуу насанд халгиа шүлгээ бичнэм
Асар тэнгэрийн амраг урианхайн хөх уулнаас
Архлаатай юм шиг мөнхийн манан холдохгүй
Айдас гэрэлтэх үдшийн цагаар ширтэхэд
Аяа мянган одны гэрэл адил тунгалаг сүмбэр
Уйдашгүй эрхээр өнө удаан ноёлог сүндэрлэж
Умрын уулс мөргөлчин адил араас нь хошуурна.
Үүлэн гол мөч бүрийд бэлээр нь xөвөн өнгөрч
Үлэмжийн ариун тэнгэрийн зайд оршино
Xөмүүл гишүүнэ соёлоод xөрсний чийг үнэртэхэд
Xөндүүр зүрхний угт ижий аав бодогдоно
Удган голын усыг цасны шимээр сэлбэнэ
Урианхайн xөx үүлс уйдашгүй сүндэрлэнэ
Асxаны нарны наагуур тунгалаг бороо шиврэх нь
Аятайхан охин гэзгээ сүлжин зогсох мэт
Зэлүүд xөx уулсын тэнгэрийн нүд мэт сайранд
Зогдроо дугдчих тогорууд дорнын нарнаас ирэхэд
Зүүн хойтын шилэнд эртэлж унасан шүүдэр
Зүрхэн тус газар xөнгөн гунигыг үүсгэнэ
Чимэг сайт улиралын алтан наран мандахад
Чиг зөв салхин бүлээн аяс эгшиглүүлнэ
Үдийн наранд сэмрэх зэрэглээ нимгэн мөс гантиглан
Үдшийн зэврүүг хүлээхгүй шилэн шуургаар цагирагтана
Урианхайн xөx уулс гэрлээр давалгаалж
Умрын салхиар xавар тэнүүчлэн
Тэрсэд мөнхийн гэрэл шидэгч ууланд
Тэрлэг гандам зуны сарууд ирэхгүй
Зэрвэс нүдийг зүүдний манантай xөвөрдөх
Зэрэглээ тэнд хаялага болж чадаxгүй
Амьтаны үрийгсэтгэлийн амрагаас илүү үймүүлэх
Ад гэрлийн хувилгаан Урианхайн xөx уулс минь
Товч харших чимээнээр жингэнэх дуун түгж
Товцог хадны шилээс хан таг ниснэ.
Болор Цом-2010
Нямсүрэн Цагаан Шүхэрт болсон
Наранцацралт Сандуйн жүд болсон
Намуухнаар хожмоо би
Цагаан Дарь Эх болноо!
Шүүдрээр нэрсийм шиг тунгалагхан гэж хорвоог би санасийм
Шүлгээр бус өөрөөр ярьдагтай нь хэл амаа олсонгүй
Бүгдийн түрүүнд ээж минь л өрөвдөж сэм уйлаад болохгүй нь
Бүсгүй амьтныг ачилдаг
Цагаан Дарь Эх болноо
Хоосрошгүй танан бумбанаасаа цутгаж
Хонгор ижий үрс үрсээ цэцэг шиг ургуулдаг байтал
Хонгор ижийн тэнцүүхэн ургуулсан тэр цэцгүүд
Хотлоороо яагаад нэгэн зүгт найгадаггүй юм гэж гайхахдаа би
Цагаан Дарь Эх болноо
Арван наймтын идэр цогцоо жийнсрэгийн элс шиг нурааж
Алс ойртоо одох харгуй, чулуу бүхэн дээр цацаж зулсныг,
Алмай үр биднийхээ эндүүрэл эндүүрлийн шанд
Алдаршингуй хар гэзгээ мөнгөөр цувиж бурханд өр төлснийг
Анзаарсандаа би Цагаан Дарь Эх болноо
Шагжтивийн хамаг амьтан эхдээ мөргөнө гэж би горьдсийм
Шандуурлын далайд живсэн хүмүүс ижийтэй манатай явдгийм байна
Шалдрайхан дусал би ч тэдэн дунд хөвж л яваа
Шаралхсандаа би
Цагаан Дарь Эх болноо…
Дунд нь бороо шиг орж холилдсон
Дунгуй орчлонд хүнийхээ төрлөөс
Дуртайдаа би салаагүй юм шүү
Дэлэнгүй ч үрээ тэжээх шувуунаас
Уучлал гуйгаад би эргэж ирнэ
Дэгдэх хөлгүй ч үрдээ яарах могойноос
Адис аваад би эргэж ирнэ!
Үйзэн цэнхэр уулнаас туурь үлдэж
Үйтэн хуар талаас буурь хоцорч
Дэлхий нурахаас өмнө би олон олон ирнэ!
Тэмтэрч үзээгүй лусын бараа,
Тэнгэрт үзэгдээгүй луун дунаас ч цочоохгүй гэхдээ
Тэврээсээ үрээ салгах дургүй
Ялгуун ялгуун тэрбум байтугай
Ядаж ганцхан өөрийн ээжийн ачийг хариулсан
Энэ л цагт би эргэж ирнэ
Энэнээс наана, түүнээс цаана
Би цагаан Дарь Эх байнаа!
Болор Цом-2011
Хянганы ууланд азарган чоно улих нь уртын дууны шуранхай юм
Хагацлын гунигийг уртын дуугаар аргадах нь өндөр газрын салхи юм
Эртний нутагт өндрийн салхи хүүгэх нь амаржих эхийн дуншил юм
Эхээс төрөөд тэнхээ мэдэн чарлах нь миний монгол хэл юм аа
Хэрэмний чинадаас адуу нутгаа гүйх нь аадар борооны товшоо юм
Хээр талд аадар шаагин орох нь амраг шанзны аялгуу юм
Төвөнх аргааж амраг шанз цурхирах нь сэтгэлээ илчилсэн үг юм
Түгдрэн байж хайр сэтгэлээ илчлэх нь миний монгол хэл юм аа
Эрчис мөрөн бодол болон урсах нь хөөмийн задгай аялгуу юм
Элэг тэмтрэх энгэр задгай хөөмий нь өвгөн бүргэдийн дуудлага юм
Өд нь бууралтсан бүргэд шувуу бөөрөх нь эцгийн алтан гэрээс юм
Өвөг дээдсийн чандлан захисан гэрээс нь миний монгол хэл юм аа
Байгаль далай дэлээ хийсгэн давалгаалах нь дун хясааны цуурай юм
Баруун чихэнд дун хясаа цуурайлах нь ойн салхины шуугиан юм
Түрэмгий салхинд модны орой шуугих нь цэрэг эрсийн уухай юм
Түүх шастираас Чингисийн баатрууд уухайлах нь миний монгол хэл юм аа
Энэ дөрвөн хязгаарын хил дээсэн дотор
Элсний ширхэг бөмбөрөхөөс аянга ниргэх хүртэл
Эх байгалийн дуулсан авиа бүхнийг сонордож
Элэнцийн элэнцээс туурвисан даанч яруу монгол хэл ээ
Wednesday, November 21, 2012
BY JON SPRINGER
He was called the Michael Jordan of sumo wrestling. He enjoyed the fastest rise of anyone in the history of the sport–going from professional debut to champion in just 24 tournaments. Then, at age 22, Dagvadorj Dolgorsrengiin began investing his sumo winnings back home in Mongolia. Now, at 32, he’s one of the fast-growing country’s richest businessmen.
Dagvadorj’s office in Ulaanbaatar is large but understated. Of course he has a portrait of Genghis Khan on the wall. The desk is big, too, but so is the man who greets a visitor, wearing Air Jordan sandals and a rumpled tailored suit, and has just returned from a week abroad on business. “DG,” as his employees call him, launched his family’s holding company in 2003. Today the assets include 56% of the National Investment Bank of Mongolia, which he started in 2006 after buying the license of an old Russian bank, and brokerage firm National Securities. The real estate portfolio boasts land in central Ulaanbaatar and his Dream Land Resort near the country’s ancient capital of Kharkhorin. Mining drives the Mongolian boom, and Dagvadorj is in the thick of it, with numerous licenses for coal, rare earths and other resource-rich properties.
He credits sumo for his investing success. “Maybe my wrestler’s intuition helped me to see the opportunity to develop Mongolia,” he says through a translator (though he can get by on his English). He’s enjoyed years of red-hot growth, including a 17.3% jump in his country’s gross domestic product last year. Even as China’s demand for coal and other Mongolian exports slowed this year, the economy grew at a still sizzling 13.2% in the first half. So his strategy of not diversifying outside the country looks good, for now. “No investments outside of Mongolia,” he says. “Mongolia all the way.”
Aside from his wrestling savvy, Dagvadorj boasts another advantage?a U.S. investor, James Passin of the New York-based Firebird Fund. They met for dinner in Japan after a sumo match in 2005, and the next year Passin made his first trip to Mongolia before making his first investment there later in 2006 and launching his Mongolia-dedicated private equity fund in 2010. Some of the investments are made alongside Dagvadorj, and Firebird is the largest foreign owner of shares on the Mongolian Stock Exchange. Passin’s impression of DG hasn’t changed since that first dinner: “He’s a visionary. He saw what would happen in the Mongolian economy very early.” The two became fast friends. Dagvadorj and a brother surprised Passin last November by flying to New York to attend Passin’s 40th birthday party. That was “really special; my guests still talk about it,” says Passin.
Mongolia’s population is only 3 million, and with GDP expected to grow sixfold in this decade, the country may be among the top five in millionaires per capita by 2020, says Harris Kupperman of Mongolia Growth Group, an investment vehicle. Dagvadorj’s wealth will grow along with the country’s, but it’s difficult to say how rich he is already. None of his companies is listed?except for a small copper-and-gold play in which he holds a small stake?and valuing assets such as real estate and undeveloped mining properties in Mongolia is more than tricky. But estimates put his net worth at between $50 million and $75 million.
Dagvadorj was 11 when communism ended in 1991 and the Soviets exited Mongolia after 67 years. His parents and three siblings shared a tiny apartment, just 645 square feet, in Ulaanbaatar. During his teen years he witnessed some of the worst poverty in the country’s history. Lines for bread in the 1990s were longer than under communism because it would take more than a decade for capitalism to take off. Amid the pushing and shoving in lines, the future sumo champion earned a reputation for ensuring that the elderly got their bread.
In his teens Dagvadorj won a scholarship to study in Japan after scouts saw how good he was at Mongolian wrestling. His father, who worked as a driver, and his two brothers were also wrestlers. One brother, Sumiyabazar, now chairman of the family’s National Investment Bank, won the 2006 Naadam championship of Mongolian wrestling out of 1,024 contestants.
So Dagvadorj began sumo wrestling in 1999, at the age of 18. Eight months later he won his first tournament and was recruited into the Takasago stable of sumo and named “Morning Blue Dragon,” or Asash?ry?. (His full Japanese name is Asashuryu Akinori.) He was the first to win all six major sumo tournaments in one calendar year. By the time he retired in early 2010 he had won 25 top division championships.
Dagvadorj’s career had not been without hiccups. In January 2010, after he won for the 25th time, reports surfaced that he had been drunk one night during the tournament and had punched a restaurant employee. The case was settled out of court and he alludes to the case being “quite different” from what the media reported. But he decided to retire at that point.
Back home in Mongolia rumors persist of Dagvadorj partying, getting into fights and having marital problems. As during his sumo career, he addresses accusations by letting his actions speak for him.
His employees do acknowledge that he can suddenly become angry but that he also calms down just as quickly. This trait must have served him well in sumo, they say, and serves him well in business now. They describe him as generous and kind, and they want people to know about his passion for developing Mongolia. They see him as a regular guy who’s an avid fisherman and golfer, albeit a regular guy who drives a Mercedes in the city, a Toyota Land Cruiser in the country (only 5% of the roads are paved and wintertime temperatures can dip to-40 ) and a Maybach for fun.
Dagvadorj’s investor friend Passin addresses the paradox of a bad boy and a good man: “He’s a very humble and loyal person, but he’s also a ferocious, very driven, very intense person. The forcefulness of his personality, and the generosity and humility of his personality, are expressed in different ways, which makes for a very dynamic person.”
For someone still so young, Dagvadorj is very active in philanthropy. In one project he’s building a hospital on property he owns by the Ulaanbaatar a irport to improve the country’s standard of health care. His Asashoryu Foundation has supported the Mongolian Olympic team, granted scholarships for Mongolian college students to study in Mongolia and Japan, and donated English language books to schools and community centers to support the effort to make English the country’s second language. The foundation also sponsors exceptional individual Mongolians, such as the then 15-year-old E. Enkhpurev, who was dubbed “Electron Boy” and participated in the Young Inventors Contest in Tokyo.
Dagvadorj has a son and a daughter. When asked if he wants his son to be a wrestler or if he aspires to have his children follow him into business, he replies, “I think I should raise them as good human beings, good people.”
Бизнесийн лидерүүдийн тухай бичдэг “Форбс” сэтгүүл Сумогийн их аварга Асашёорюү Д.Дагвадоржийн тухай “Сумоч эх орондоо очжээ” хэмээх нийтлэл гаргасныг /өнөөдөр/ орчуулан хүргэе.
…Энэ хүнийг Сумогийн Майкл Жордон гэдэг. Д.Дагвадорж хэний ч төсөөлөөгүй богино хугацаанд Японы мэргэжлийн сумогийн их аварга цолыг хүртэж, сумогийн түүхэнд шинэ шинэ дээд амжилт олныг тогтоосон. Харин одоо тэр эдийн засаг нь хурдацтай өсч буй Монгол Улсын хамгийн баян бизнесмений нэг болжээ. Улаанбаатар хотод байх түүний ажлын өрөө цэлгэр бас тохилог. Сумогийн их аварга ханан дээрээ аугаа Чингис хааны хөргийг залжээ. Түүнтэй уулзахаар очиход “Air Jordan” сандаал өмссөн Д.Дагвадорж бизнес аяллаас дөнгөж ирээд байв. Тэрбээр гэр бүлийн компаниа 2003 онд байгуулсан аж. Түүний компани Монголын Үндэсний хөрөнгө оруулалтын банкны хувьцааны 56 хувийг эзэмшдэг. Тус банкыг 2006 онд ОХУ-ын нэгэн хуучин банкны лицензийг худалдаж авсны дараа байгуулжээ. Улаанбаатар хотод үл хөдлөх хөрөнгийн олон багцтай Асашёорюү Монголын эртний нийслэл Хархорин дахь “Dream Land Resort” жуулчны баазыг мөн эзэмшдэг төдийгүй уул уурхайн салбарт нүүрс, газрын ховор металл зэрэг нөөц ихтэй олон ордын лиценз эзэмшдэг аж.
“Тамирчин хүний зөв совин маань надад Монгол Улсын хөгжилд хувь нэмэр оруулах боломж байгааг харуулсан ч байж магадгүй” хэмээн Д.Дагвадорж орчуулагчаараа дамжуулан ярьсан юм. Д.Дагвадорж “Монгол Улс нэг ч хөрөнгө оруулалтыг алдаж болохгүй. Учир нь Монголд хөрөнгө оруулах бүх боломж бий” гэдгийг онцлов.
Мэргэжлийн сумочин байсан Д.Дагвадоржийн нэг давуу тал нь боломжийг алдалгүй шүүрч чаддаг чанар. Тэрбээр 2005 онд Японд мэргэжлийн сумогийн нэгэн тэмцээний дараа АНУ-ын Нью Йоркт төвтэй Firebird Fund сангийн хөрөнгө оруулагч Жеймс Пассинтай танилцжээ. Харин үүнээс жилийн дараа Пассин Монголд бизнес аялал хийж, 2006 онд анхны хөрөнгө оруулалтаа хийсэн бөгөөд заримыг нь Д.Дагвадоржтой хамтран хийжээ. Пассины “Firebird” гэгч сан нь Монголын Хөрөнгийн Биржийн хамгийн том гадаад хувьцаа эзэмшигч ажээ. Пассины хувьд Д.Дагвадоржийг үнэлсэн сэтгэгдэл эхний уулзалтаас хойш өөрчлөгдөөгүй гэдэг бөгөөд “Тэр их зөнтэй. Монголын эдийн засгийн талаарх түүний таамаглалууд дандаа зөв байсан” хэмээн ярьжээ.
Тэд маш хурдан найзууд болжээ. Өнгөрсөн арваннэгдүгээр сард Д.Дагвадорж Нью Йоркт Пассины 40 насны төрсөн өдөрт нисч очин, гэнэтийн бэлэг барьсан аж. Пассин энэ тухай “Дагвадорж манай онцгой зочин байсан. Төрсөн өдрийн баярт ирсэн хүмүүс одоо хүртэл түүнийг дурсан ярьдаг” хэмээжээ.
Монгол Улс ердөө гурван сая хүн амтай. ДНБ нь сүүлийн арван жилийн хугацаанд зургаа дахин өссөн. 2020 он гэхэд Монгол Улс хүн амын дундах саятны тоогоор дэлхийд эхний тавд бичигдэх боломжтой хэмээн Монголд хөрөнгө оруулагч том “машин”-ы нэг “Mongolia Growth Group”-ын Харрис Купперман ярьж байна. Д.Дагвадоржийн бизнесийн амжилт ч мөн энэ улс орны эдийн засгийн өсөлттэй холбоотой. Гэвч түүнийг хэр баян хүн бэ гэдгийг таамаглахад хэцүү.
Гэхдээ Д.Дагвадорж хувьцааны бага хувийг нь эзэмшдэг алт, зэсийн уурхайгаас бусад компани нь хөрөнгийн биржид бүртгэлгүй гэнэ. Түүний үл хөдлөх хөрөнгө болон лицензийг нь эзэмшдэг уурхайн нийт хөрөнгийн хэмжээг 50-75 сая ам.доллартай тэнцэхээр ажээ.
1991 онд Монголд 67 жил оршин тогтносон коммунизм нуран унахад Д.Дагвадорж дөнгөж 11 настай байжээ. Тэр үед Асашёорюүгийн гэр бүлийнхэн Улаанбаатар хотод олуулаа амьдардаг байв. Түүний өсвөр нас энэ улсын түүхийн хамгийн ядуу тарчиг үеийг туулсан бөгөөд дэлгүүрийн лангуу хоосорч, талх картаар олгож байсан аж. Түүний аав нь жолооч. Бас сайн бөх. Аав нь төдийгүй хоёр ах нь бас бөхийн барилдаанаар хичээллэдэг байв. Асашёорюүгийн ах Д.Сумъяабазар 2006 онд улсын наадамд түрүүлсэн бөгөөд Үндэсний Хөрөнгө оруулалтын банкны ТУЗ-ийн дарга аж. 18 настайдаа Японы сумо бөхөөр хичээллэж эхэлсэн Д.Дагвадорж найман сарын дараа анхныхаа тэмцээнд ялалт байгуулснаар “Такасаго” дэмжээний бөх болж, Асашёорюү буюу Өглөөний хөх луу нэр авчээ. (Түүний япон нэрийг Асашёорюү Акинори гэдэг)
Д.Дагвадорж бол нэг жилийн хугацаанд мэргэжлийн сумогийн зургаан том тэмцээнд ялалт байгуулж чадсан анхны сумоч. 2010 онд зодог тайлах үедээ Д.Дагвадорж 25 удаа ялалт байгуулчихсан байв. Гэвч 2010 оны нэгдүгээр сард түүнийг 25 дахь ялалтаа байгуулсны дараа Японы шар хэвлэлүүдээр их аваргыг тэмцээний үеэр халамцуу явж харагдсан, мөн рестораны ажилтанд нударганы амт үзүүлсэн тухай мэдээллүүд гарч эхэлжээ. Дээрх хэрэг шүүхээр шийдэгдэж, Д.Дагвадорж болсон явдал хэвлэлүүдээр бичиж байгаагаас огт өөр зүйл хэмээн мэдэгдсэн ч энэ нь түүний зодог тайлах шалтгаан болсон билээ. Д.Дагвадорж эх орондоо очсоны дараа ч түүнийг шоудаж, зодоон хийж, эхнэрээ салж байгаа тухай мэдээллүүд дагаж байв.
Ажилтнууд нь Асашёорюүг “Гэнэт дүрсхийтэл уурласан ч тэр дорхноо тайвширчихдаг хүн. Магадгүй энэ зан чанар нь түүнийг мэргэжлийн сумод амжилт гаргахад нөлөөлсөн байх. Түүнтэй хамтарч ажиллах сайхан ” гэж сэтгэгдлээ хуваалцлаа. Ажилтнуудынх нь хэлснээр тэр их өгөөмөр, сайхан сэтгэлтэй, улсаа хөгжүүлэх сэтгэл зүрхтэй гэдгийг нь мэдээсэй гэж хүсдэг нэгэн аж. Д.Дагвадорж загасчилж, гольф тоглодог, хотын төвөөр Мерседес унаж, хөдөө Ланд Круизер машинтай давхих дуртай унадаг жирийн л залуу.
Сайн найз Пассин нь түүнийг нэгэн зэрэг сайн бас муу хүн болж чаддаг парадокс хэмээн тодорхойлсон юм. Пассин хэлэхдээ “Д.Дагвадорж шударга, маш энгийн хүн. Тэр бас омголон, шуурга шиг эрч хүчтэй. Ийм хөдөлгөөнтэй хүний зан чанарыг өөр өөрөөр тайлбарлаж болдог” гэжээ. Асашёорюү хүүхдүүдэд маш өгөөмөр нэгэн. Тэр одоо эрүүл мэндийн үйлчилгээний стандартыг сайжруулахаар эмнэлэг барих төсөл хэрэгжүүлж байгаа ажээ. Монголын олимпийн шигшээ багийн ивээн тэтгэгчдийн нэг “Асашёорюү” сан монгол оюутан залуусыг Японд сурахад нь тэтгэлэг олгохоос гадна англи хэлийг хоёр дахь албан ёсны хэл болгох зорилгоор сургууль, цэцэрлэгүүдэд англи хэл дээр хэвлэсэн ном товхимол хандивладаг аж. Тус сан нь Токио хотод зохиогдсон Залуу зохион бүтээгчдийн тэмцээнд Электрон жаал хэмээх нэр авсан 15 настай Э.Энхпүрэв хүүгийн тусгай ивээн тэтгэгч аж. Хүү, охин хоёрын аав болсон Д.Дагвадоржоос “Хүүгээ өөртэйгээ адил сумоч болгох уу, эсвэл бизнесээ залгамжлуулах уу” гэж асуухад “Би хүүхдүүдээ сайн хүн болгож хүмүүжүүлнэ л гэж бодож байна. Бусдыг нь мэдэхгүй” гэж хариулсан юм.
He was called the Michael Jordan of sumo wrestling. He enjoyed the fastest rise of anyone in the history of the sport–going from professional debut to champion in just 24 tournaments. Then, at age 22, Dagvadorj Dolgorsrengiin began investing his sumo winnings back home in Mongolia. Now, at 32, he’s one of the fast-growing country’s richest businessmen.
Dagvadorj’s office in Ulaanbaatar is large but understated. Of course he has a portrait of Genghis Khan on the wall. The desk is big, too, but so is the man who greets a visitor, wearing Air Jordan sandals and a rumpled tailored suit, and has just returned from a week abroad on business. “DG,” as his employees call him, launched his family’s holding company in 2003. Today the assets include 56% of the National Investment Bank of Mongolia, which he started in 2006 after buying the license of an old Russian bank, and brokerage firm National Securities. The real estate portfolio boasts land in central Ulaanbaatar and his Dream Land Resort near the country’s ancient capital of Kharkhorin. Mining drives the Mongolian boom, and Dagvadorj is in the thick of it, with numerous licenses for coal, rare earths and other resource-rich properties.
He credits sumo for his investing success. “Maybe my wrestler’s intuition helped me to see the opportunity to develop Mongolia,” he says through a translator (though he can get by on his English). He’s enjoyed years of red-hot growth, including a 17.3% jump in his country’s gross domestic product last year. Even as China’s demand for coal and other Mongolian exports slowed this year, the economy grew at a still sizzling 13.2% in the first half. So his strategy of not diversifying outside the country looks good, for now. “No investments outside of Mongolia,” he says. “Mongolia all the way.”
Aside from his wrestling savvy, Dagvadorj boasts another advantage?a U.S. investor, James Passin of the New York-based Firebird Fund. They met for dinner in Japan after a sumo match in 2005, and the next year Passin made his first trip to Mongolia before making his first investment there later in 2006 and launching his Mongolia-dedicated private equity fund in 2010. Some of the investments are made alongside Dagvadorj, and Firebird is the largest foreign owner of shares on the Mongolian Stock Exchange. Passin’s impression of DG hasn’t changed since that first dinner: “He’s a visionary. He saw what would happen in the Mongolian economy very early.” The two became fast friends. Dagvadorj and a brother surprised Passin last November by flying to New York to attend Passin’s 40th birthday party. That was “really special; my guests still talk about it,” says Passin.
Mongolia’s population is only 3 million, and with GDP expected to grow sixfold in this decade, the country may be among the top five in millionaires per capita by 2020, says Harris Kupperman of Mongolia Growth Group, an investment vehicle. Dagvadorj’s wealth will grow along with the country’s, but it’s difficult to say how rich he is already. None of his companies is listed?except for a small copper-and-gold play in which he holds a small stake?and valuing assets such as real estate and undeveloped mining properties in Mongolia is more than tricky. But estimates put his net worth at between $50 million and $75 million.
Dagvadorj was 11 when communism ended in 1991 and the Soviets exited Mongolia after 67 years. His parents and three siblings shared a tiny apartment, just 645 square feet, in Ulaanbaatar. During his teen years he witnessed some of the worst poverty in the country’s history. Lines for bread in the 1990s were longer than under communism because it would take more than a decade for capitalism to take off. Amid the pushing and shoving in lines, the future sumo champion earned a reputation for ensuring that the elderly got their bread.
In his teens Dagvadorj won a scholarship to study in Japan after scouts saw how good he was at Mongolian wrestling. His father, who worked as a driver, and his two brothers were also wrestlers. One brother, Sumiyabazar, now chairman of the family’s National Investment Bank, won the 2006 Naadam championship of Mongolian wrestling out of 1,024 contestants.
So Dagvadorj began sumo wrestling in 1999, at the age of 18. Eight months later he won his first tournament and was recruited into the Takasago stable of sumo and named “Morning Blue Dragon,” or Asash?ry?. (His full Japanese name is Asashuryu Akinori.) He was the first to win all six major sumo tournaments in one calendar year. By the time he retired in early 2010 he had won 25 top division championships.
Dagvadorj’s career had not been without hiccups. In January 2010, after he won for the 25th time, reports surfaced that he had been drunk one night during the tournament and had punched a restaurant employee. The case was settled out of court and he alludes to the case being “quite different” from what the media reported. But he decided to retire at that point.
Back home in Mongolia rumors persist of Dagvadorj partying, getting into fights and having marital problems. As during his sumo career, he addresses accusations by letting his actions speak for him.
His employees do acknowledge that he can suddenly become angry but that he also calms down just as quickly. This trait must have served him well in sumo, they say, and serves him well in business now. They describe him as generous and kind, and they want people to know about his passion for developing Mongolia. They see him as a regular guy who’s an avid fisherman and golfer, albeit a regular guy who drives a Mercedes in the city, a Toyota Land Cruiser in the country (only 5% of the roads are paved and wintertime temperatures can dip to-40 ) and a Maybach for fun.
Dagvadorj’s investor friend Passin addresses the paradox of a bad boy and a good man: “He’s a very humble and loyal person, but he’s also a ferocious, very driven, very intense person. The forcefulness of his personality, and the generosity and humility of his personality, are expressed in different ways, which makes for a very dynamic person.”
For someone still so young, Dagvadorj is very active in philanthropy. In one project he’s building a hospital on property he owns by the Ulaanbaatar a irport to improve the country’s standard of health care. His Asashoryu Foundation has supported the Mongolian Olympic team, granted scholarships for Mongolian college students to study in Mongolia and Japan, and donated English language books to schools and community centers to support the effort to make English the country’s second language. The foundation also sponsors exceptional individual Mongolians, such as the then 15-year-old E. Enkhpurev, who was dubbed “Electron Boy” and participated in the Young Inventors Contest in Tokyo.
Dagvadorj has a son and a daughter. When asked if he wants his son to be a wrestler or if he aspires to have his children follow him into business, he replies, “I think I should raise them as good human beings, good people.”
Бизнесийн лидерүүдийн тухай бичдэг “Форбс” сэтгүүл Сумогийн их аварга Асашёорюү Д.Дагвадоржийн тухай “Сумоч эх орондоо очжээ” хэмээх нийтлэл гаргасныг /өнөөдөр/ орчуулан хүргэе.
…Энэ хүнийг Сумогийн Майкл Жордон гэдэг. Д.Дагвадорж хэний ч төсөөлөөгүй богино хугацаанд Японы мэргэжлийн сумогийн их аварга цолыг хүртэж, сумогийн түүхэнд шинэ шинэ дээд амжилт олныг тогтоосон. Харин одоо тэр эдийн засаг нь хурдацтай өсч буй Монгол Улсын хамгийн баян бизнесмений нэг болжээ. Улаанбаатар хотод байх түүний ажлын өрөө цэлгэр бас тохилог. Сумогийн их аварга ханан дээрээ аугаа Чингис хааны хөргийг залжээ. Түүнтэй уулзахаар очиход “Air Jordan” сандаал өмссөн Д.Дагвадорж бизнес аяллаас дөнгөж ирээд байв. Тэрбээр гэр бүлийн компаниа 2003 онд байгуулсан аж. Түүний компани Монголын Үндэсний хөрөнгө оруулалтын банкны хувьцааны 56 хувийг эзэмшдэг. Тус банкыг 2006 онд ОХУ-ын нэгэн хуучин банкны лицензийг худалдаж авсны дараа байгуулжээ. Улаанбаатар хотод үл хөдлөх хөрөнгийн олон багцтай Асашёорюү Монголын эртний нийслэл Хархорин дахь “Dream Land Resort” жуулчны баазыг мөн эзэмшдэг төдийгүй уул уурхайн салбарт нүүрс, газрын ховор металл зэрэг нөөц ихтэй олон ордын лиценз эзэмшдэг аж.
“Тамирчин хүний зөв совин маань надад Монгол Улсын хөгжилд хувь нэмэр оруулах боломж байгааг харуулсан ч байж магадгүй” хэмээн Д.Дагвадорж орчуулагчаараа дамжуулан ярьсан юм. Д.Дагвадорж “Монгол Улс нэг ч хөрөнгө оруулалтыг алдаж болохгүй. Учир нь Монголд хөрөнгө оруулах бүх боломж бий” гэдгийг онцлов.
Мэргэжлийн сумочин байсан Д.Дагвадоржийн нэг давуу тал нь боломжийг алдалгүй шүүрч чаддаг чанар. Тэрбээр 2005 онд Японд мэргэжлийн сумогийн нэгэн тэмцээний дараа АНУ-ын Нью Йоркт төвтэй Firebird Fund сангийн хөрөнгө оруулагч Жеймс Пассинтай танилцжээ. Харин үүнээс жилийн дараа Пассин Монголд бизнес аялал хийж, 2006 онд анхны хөрөнгө оруулалтаа хийсэн бөгөөд заримыг нь Д.Дагвадоржтой хамтран хийжээ. Пассины “Firebird” гэгч сан нь Монголын Хөрөнгийн Биржийн хамгийн том гадаад хувьцаа эзэмшигч ажээ. Пассины хувьд Д.Дагвадоржийг үнэлсэн сэтгэгдэл эхний уулзалтаас хойш өөрчлөгдөөгүй гэдэг бөгөөд “Тэр их зөнтэй. Монголын эдийн засгийн талаарх түүний таамаглалууд дандаа зөв байсан” хэмээн ярьжээ.
Тэд маш хурдан найзууд болжээ. Өнгөрсөн арваннэгдүгээр сард Д.Дагвадорж Нью Йоркт Пассины 40 насны төрсөн өдөрт нисч очин, гэнэтийн бэлэг барьсан аж. Пассин энэ тухай “Дагвадорж манай онцгой зочин байсан. Төрсөн өдрийн баярт ирсэн хүмүүс одоо хүртэл түүнийг дурсан ярьдаг” хэмээжээ.
Монгол Улс ердөө гурван сая хүн амтай. ДНБ нь сүүлийн арван жилийн хугацаанд зургаа дахин өссөн. 2020 он гэхэд Монгол Улс хүн амын дундах саятны тоогоор дэлхийд эхний тавд бичигдэх боломжтой хэмээн Монголд хөрөнгө оруулагч том “машин”-ы нэг “Mongolia Growth Group”-ын Харрис Купперман ярьж байна. Д.Дагвадоржийн бизнесийн амжилт ч мөн энэ улс орны эдийн засгийн өсөлттэй холбоотой. Гэвч түүнийг хэр баян хүн бэ гэдгийг таамаглахад хэцүү.
Гэхдээ Д.Дагвадорж хувьцааны бага хувийг нь эзэмшдэг алт, зэсийн уурхайгаас бусад компани нь хөрөнгийн биржид бүртгэлгүй гэнэ. Түүний үл хөдлөх хөрөнгө болон лицензийг нь эзэмшдэг уурхайн нийт хөрөнгийн хэмжээг 50-75 сая ам.доллартай тэнцэхээр ажээ.
1991 онд Монголд 67 жил оршин тогтносон коммунизм нуран унахад Д.Дагвадорж дөнгөж 11 настай байжээ. Тэр үед Асашёорюүгийн гэр бүлийнхэн Улаанбаатар хотод олуулаа амьдардаг байв. Түүний өсвөр нас энэ улсын түүхийн хамгийн ядуу тарчиг үеийг туулсан бөгөөд дэлгүүрийн лангуу хоосорч, талх картаар олгож байсан аж. Түүний аав нь жолооч. Бас сайн бөх. Аав нь төдийгүй хоёр ах нь бас бөхийн барилдаанаар хичээллэдэг байв. Асашёорюүгийн ах Д.Сумъяабазар 2006 онд улсын наадамд түрүүлсэн бөгөөд Үндэсний Хөрөнгө оруулалтын банкны ТУЗ-ийн дарга аж. 18 настайдаа Японы сумо бөхөөр хичээллэж эхэлсэн Д.Дагвадорж найман сарын дараа анхныхаа тэмцээнд ялалт байгуулснаар “Такасаго” дэмжээний бөх болж, Асашёорюү буюу Өглөөний хөх луу нэр авчээ. (Түүний япон нэрийг Асашёорюү Акинори гэдэг)
Д.Дагвадорж бол нэг жилийн хугацаанд мэргэжлийн сумогийн зургаан том тэмцээнд ялалт байгуулж чадсан анхны сумоч. 2010 онд зодог тайлах үедээ Д.Дагвадорж 25 удаа ялалт байгуулчихсан байв. Гэвч 2010 оны нэгдүгээр сард түүнийг 25 дахь ялалтаа байгуулсны дараа Японы шар хэвлэлүүдээр их аваргыг тэмцээний үеэр халамцуу явж харагдсан, мөн рестораны ажилтанд нударганы амт үзүүлсэн тухай мэдээллүүд гарч эхэлжээ. Дээрх хэрэг шүүхээр шийдэгдэж, Д.Дагвадорж болсон явдал хэвлэлүүдээр бичиж байгаагаас огт өөр зүйл хэмээн мэдэгдсэн ч энэ нь түүний зодог тайлах шалтгаан болсон билээ. Д.Дагвадорж эх орондоо очсоны дараа ч түүнийг шоудаж, зодоон хийж, эхнэрээ салж байгаа тухай мэдээллүүд дагаж байв.
Ажилтнууд нь Асашёорюүг “Гэнэт дүрсхийтэл уурласан ч тэр дорхноо тайвширчихдаг хүн. Магадгүй энэ зан чанар нь түүнийг мэргэжлийн сумод амжилт гаргахад нөлөөлсөн байх. Түүнтэй хамтарч ажиллах сайхан ” гэж сэтгэгдлээ хуваалцлаа. Ажилтнуудынх нь хэлснээр тэр их өгөөмөр, сайхан сэтгэлтэй, улсаа хөгжүүлэх сэтгэл зүрхтэй гэдгийг нь мэдээсэй гэж хүсдэг нэгэн аж. Д.Дагвадорж загасчилж, гольф тоглодог, хотын төвөөр Мерседес унаж, хөдөө Ланд Круизер машинтай давхих дуртай унадаг жирийн л залуу.
Сайн найз Пассин нь түүнийг нэгэн зэрэг сайн бас муу хүн болж чаддаг парадокс хэмээн тодорхойлсон юм. Пассин хэлэхдээ “Д.Дагвадорж шударга, маш энгийн хүн. Тэр бас омголон, шуурга шиг эрч хүчтэй. Ийм хөдөлгөөнтэй хүний зан чанарыг өөр өөрөөр тайлбарлаж болдог” гэжээ. Асашёорюү хүүхдүүдэд маш өгөөмөр нэгэн. Тэр одоо эрүүл мэндийн үйлчилгээний стандартыг сайжруулахаар эмнэлэг барих төсөл хэрэгжүүлж байгаа ажээ. Монголын олимпийн шигшээ багийн ивээн тэтгэгчдийн нэг “Асашёорюү” сан монгол оюутан залуусыг Японд сурахад нь тэтгэлэг олгохоос гадна англи хэлийг хоёр дахь албан ёсны хэл болгох зорилгоор сургууль, цэцэрлэгүүдэд англи хэл дээр хэвлэсэн ном товхимол хандивладаг аж. Тус сан нь Токио хотод зохиогдсон Залуу зохион бүтээгчдийн тэмцээнд Электрон жаал хэмээх нэр авсан 15 настай Э.Энхпүрэв хүүгийн тусгай ивээн тэтгэгч аж. Хүү, охин хоёрын аав болсон Д.Дагвадоржоос “Хүүгээ өөртэйгээ адил сумоч болгох уу, эсвэл бизнесээ залгамжлуулах уу” гэж асуухад “Би хүүхдүүдээ сайн хүн болгож хүмүүжүүлнэ л гэж бодож байна. Бусдыг нь мэдэхгүй” гэж хариулсан юм.
Wednesday, September 19, 2012
Дэлхийн II дайны үед германчуудын ашиглаж чадаагүй 10 хүчирхэг зэвсэг
Төсөөлөн
бодож үзье. Дэлхийн II дайны үед Германы зэвсэгт хүчин өшөө авагч алсын
тусгалтай пуужин V-2 олон тоогоор үйлдвэрлэн Нью Йорк, Лондон хотуудыг
мөн холбоотны цэргийн хүчний бөөгнөрөл дунд бөмбөгдсөн бол, дайны үйл
ажиллагаа явагдаж байгаа бүх фронтод дэлхийн хамгийн анхны тийрэлтэт
хөдөлгүүрт сөнөөгч онгоц ашиглаж чадсан бол, далайн тулаанд тийрэлтэт
хөдөлгүүрт сөнөөгч онгоц тээвэрлэгч усан онгоц ашиглаж чадсан бол, АК-47
автомат винтов үйлдвэрлэгдэж эхлээгүй байхад бүтээгдсэн автомат винтов
ашиглаж эхэлсэн бол Дэлхийн II дайн хэрхэн төгсөх байсан бол?
Нацистууд улс төр суртал ухуулгын ажилдаа анхаарахын зэрэгцээ шинжлэх ухаан, техник технологийн ололт амжилтуудыг өөрийн зэвсэгт хүчиндээ ашиглахыг ихэд хүсэн асар их хэмжээгээр хөрөнгө оруулалт хийж байж. Ингээд Дэлхийн II дайны дуусах тэрхүү саруудад Вермахтын дайчид ашиглаж чадаагүй Германы эрдэмтэн судлаач, инженерүүдийн бүтээж байсан байлдааны зэвсэглэлүүдийг танилцуулъя.
10. Атомын бөмбөг
Дэлхийн II дайн эхлэхээс өмнөх жилүүдэд дан ганц Америкчууд уран боловсруулах, эрчим хүч гарган авах, зэвсэглэлд ашиглах талаар төсөөлөн судалгаа шинжилгээ хийж байсан гэвэл дэндүү өрөөсгөл зүйл болох байх. Хэрвээ Гитлерт атомын бөмбөг байсан бол одоо дэлхийн улс төрийн байдал ямархуу байдалтай байх байсан бол. Германы эрдэмтэд энэ төрлийн судалгаа хийж байсан нь тодорхой боловч атомын бөмбөг зохион бүтээх судалгааны ажил хийгдэж байсан эсэхээр тодорхой баримт байдаггүй. Холбоотны нисэх хүчин Германы судалгаа шинжилгээний нууц лаборатор байрлаж байсан хотуудад хүчтэй цохилт өгч байсан учраас баримт материалууд устаж алга болсон хэмээн ихэнх түүхчид үздэг.
9. Fa 223 нисдэг тэрэг
Дайны өмнө 1930 оны үеэс Германы инженерүүд нисдэг тэрэг хийж туршин нисгэж байсан байна. Тэдний нэг нь Фокке-Ахгелис Fa. 223 нисдэг тэрэг юм. Нисдэг тэргийг ачаа тээврийн ба тусгай даалгавар гүйцэтгэх тагнуулын болон хорлон сүйтгэх ажиллагаа гүйцэтгэх цэргүүдийг дайсны ард буулгах зориулалтаар бүтээн боловсронгуй болгож байж. Нисдэг тэрэг нь автомат винтов, 2 ширхэг 250 килограммын жинтэй тэсрэх бөмбөгөөр тоноглогдсон цагт 180 километр хурдлах чадвартай. Италийн фашист Мусоллиниг аврах тусгай ажиллагаанд уг нисдэг тэргийг ашиглаж байжээ.
8. Хейнкель He-100
1939 оны хавар Германы нисэх хүчний нисгэгч Ханс Дитерли нисэх хүчний түүхэнд цагт 700 километр хурдалж дэлхийн дээд амжилтыг тогтоож байжээ. Дээд амжилтыг тогтооход нислэг хийсэн онгоц нь Хейнкель He-100 сөнөөгч онгоц байлаа. Нацист намын гишүүн нисэх онгоцны загвар зохион бүтээгч инженер Эрнст Хейнкелийн зохион бүтээсэн He-100 сөнөөгч онгоцыг дайны жилүүдэд хэзээ ч олон тоогоор үйлдвэрлэж байгаагүй юм. Германы нисэх хүчний үндсэн зэвсэглэлд Мессершмитт Bf.109 сөнөөгч онгоц ашиглагдаж байжээ. Хожим Японы эзэн хааны нисэх хүчнийхэн He-100 сөнөөгч онгоцноос санаа аван Кавасаки Ki-61 сөнөөгч онгоцыг үйлдвэрлэн байлдааны ажиллагаанд ашигласан байна. He-100 сөнөөгч онгоц нь хурдтай, богино эргэлт хийдэг, буудлагын хол тусгалтай гэх мэт олон давуу талтай байсан боловч нисэх хүчний тулаанд хэзээ ч ашиглагдаагүй юм.
7. 21-р U шумбагч онгоц
21-р
U шумбагч онгоц нь анхны байлдааны ажиллагааны үед гүн шумбалт хийж
чаддаг хөдөлгүүрийн дуу чимээ багатай, торпедоо хурдан цэнэглэж дайсны
байрлалыг илрүүлэх шинэ радарын системээр тоноглогдсон онгоц байжээ.
Дайны төгсгөл үеэр Германы тэнгисийн цэргийн зэвсэглэлд 118 ширхэг
үйлдвэрлэгдэн ирсэн боловч ердөө 4 байлдааны ажиллагаанд оролцсоны
дараагаар холбоотны цэргийхэн олзлогдсон байна. Энэхүү шумбагч онгоцны
дэвшилтэт давуу тал нь далайн гүнд дээд тал нь 3 хоног байлдааны горимд
ажиллаж чаддагаараа гайхагдаж байжээ.6. Жункерс Ju-290 стратегийн бөмбөгдөгч
1930-1940 оны хооронд Америк, Англи болон Германы нисэх хүчнийхэн хол зам туулж чадах олон тооны тэсрэх бөмбөг тээвэрлэх стратегийн бөмбөгдөгч онгоцтой болох талаар хүчин чармайлт гарган ажиллаж эхлэсэн байна. Германы Жункерс Ju-290 бөмбөгдөгч онгоц нь 4 хөдөлгүүртэй цагт 440 километр хурдалж 3 тонн тэсрэх бөмбөг тээвэрлэх зориулалттай байж. Ju-290 бөмбөгдөгч онгоцыг Нью Йоркыг бөмбөгдөх ажиллагааны нэгэн хэсэг болон бэлтгэгдэж байсан. Дайны жилүүдэд нийт 65 ширхэг үйлдвэрлэгдсэн боловч цөөн тооны байлдааны ажиллагаанд оролцсон байна.
5. Хейнкель He-219 “Шар шувуу” шөнийн тулаанч
Инженер Эрнст Хейнкелийн бүтээсэн шөнийн цагаар тулалдаанд оролцох боломжтой радарын системээр тоноглогдсон сөнөөгч онгоц He-219-ыг 500 ширхэг үйлдвэрлэсэн байна. Шөнийн тулалдааны үеэр энэхүү онгоцноос сайн онгоц дайны жилүүдэд үйлдвэрлэгдэж зохион бүтээгдэж байгаагүй байна. Германы дээд командлал Ju-290 стратегийн бөмбөгдөгч онгоцонд ихээхэн ач холбогдол өгөн He-219 шөнийн тулаанчийг олон тоогоор үйлдвэрлээгүй байна.
4. Граф Цеппелин нисэх онгоц тээвэрлэгч
3. Алсын тусгалтай V-2 пуужин
2. Штурмгевейр StG-44 автомат винтов
Хэрвээ Германы армийн явган цэргийн зэвсэглэлд энэхүү автомат ажиллагаатай StG-44 винтов эртхэн ашиглагдаж эхэлсэн бол дайны ажиллагаанд нөлөөлж болох л байсан байх. 1942 оноос эхлэн Германы зэвсэгт хүчний даалгавраар 1942 оноос эхлэх эрдэмтэд судалгаа хийж 1944 он гэхэд үйлдвэрлэж эхэлсэн энэ автомат винтовыг 500 гаруй мянган ширхэг үйлдвэрлэж чадсан байна.
1. Мессершмитт Me-262 “Хараацай”
Дэлхийн хамгийн анхны тийрэлтэт хөдөлгүүрт сөнөөгч онгоцыг дайны төгсгөл үед Германы инженерүүд зохион бүтээж чадсан. Дайны сүүлчийн сарууд гэхэд нийт 1600 гаруй Me-262 үйлдвэрлэгдэж нисэх хүчинд шилжүүлэн өгсөн боловч дайны үйл явцад хүчтэй нөлөө үзүүлж чадаагүй юм. Учир нь холбоотны болон Оросын цэргүүд өргөн фронтоор давшилт хийн Германы эзэн улсын газар нутагт хэдийнээ ороод ирчихсэн үе байсан юм.
Tuesday, September 4, 2012
Уншвал зохих 88 номыг жагсаажээ
Монголын
хүүхэд, залуусын оюунлаг сэтгэхүйг хөгжүүлэх 88 номын жагсаалтыг
Боловсрол, шинжлэх ухааны яамнаас баталжээ. Энэ нь улс орны ирээдүй
болсон хүүхэд багачуудын мэдлэг, боловсролыг улам бүр дээшлүүлэх,
сэтгэхүй, авъяас чадварыг нь бэхжүүлэхэд чухал хувь нэмэр болохыг
албаныхан онцлоод энэхүү жагсаалтанд багтсан номуудыг номын дэлгүүр
болон сургуулийн удирдлагууд хүүхэд, залууст аль болох хүртээмжтэй
байлгахыг уриалж байгаа юм байна. Бага анги /7-14 нас/
1. Оюунтүлхүүр, Цаасан шувууны үлгэр
2. Монгол ардын үлгэрүүд
3. Ханс Кристиан Андерсений үлгэрүүд, Ах дүү Гриммийн үлгэрүүд
4. Эзопын ёгт үлгэрүүд
5. Д.Гармаа "Хөгжөөнтэй туужууд"
6. С.Надмид "Жаран дэгдээхэй" туужууд
7. Ж.Дашдондог "Чулуун домог", " Аав ээж би", "Хар шувууны цагаан домог"
8. Х.Болор-Эрдэнэ "Хишигт" дурсамжит тууж
9. Экзюпери Сент "Бяцхан хун тайж"
10. С.Лагерлеф "Галуу дагасан гайхамшигт аян", "Шидэт дэнлүү" /орч Б.Ренчин /
11. Нацүмэ Соосэки "Муур-миний өчил"
12. Сетон Томпсон "Чин зоригт адгуусан амьтдын үлгэр" /орч Б.Ренчин/
13. Родари Дж."Жельсомино худал хуурмагийн газар хөглөсөн нь" /орч Ш.Гаадамба/
14. О.Уайльд "Аз жаргалтай хан хүү", "Одны хүү"
15. Чехов А.П. "Хүүхдэд зориулсан өгүүллэгүүд"
16. Лу Синь "Акюгийн үнэн түүх"
17. Сургамжит өгүүллэг 1, 2, 3 ,4 /Эмпати төв /
18. О.Сундуй "Тэнгэрээс заяат төрсөн Тэмүүжин хүү"
19. Жеймс Олдриж "Гайхамшигт монгол морь"
20. "Дэлхийн хүүхдийн яруу найргийн дээж”, "Дэлхийн хүүхдийн хүүрнэл зохиолын дээж"
Дунд анги, Ахлах анги, / 14-өөс дээш нас/
1. "Монголын Нууц Товчоо" шинэ хөрвүүлэг Ж. Чоймаа
2. Жангарын туульс, Гэсэр тууж
3. "Эрт эдүгээ гайхамшигт үзэгдэл" 1, 2 цуврал
4. Я. Ганбаатар "Хүннүгийн түүх соёл" 3 боть
5. Шекспир "Эмгэнэлт жүжгүүд"
6. Б.Ренчин "Заан залуудай"
7. Ги Де Мопассан "Амьдрал"
8. Л.Түдэв " Оройгүй сүм", "Үгсийн нууц уурхай" УБ 1996
9. Ч.Лодойдамба "Солонго", "Шаргачин"
10. Мишима "Алтан сүм"
11. "Эергээр сэтгэх урлаг" Брахма Кумарисийн Оюуны их сургууль, Лаура эскивель "Мэдрэмжийн тухай ном"
12. Гётэ Иоганн Вольфганг "Фауст"
13. Ж.Мягмарсүрэн "Унагаа зуусан хулан", "Долоо дэх хөхний гавар"
14. Ч.Айтматов "Цайран харагдах хөлөг онгоц", "Улаан алчууртай хонгор минь"
15. Л.Өлзийтөгс "Нүдний шилэнд үлдсэн зургууд"
16. Жеймс Жойс "Дублинчүүд"
17. В.Мэгрэ "Анастасия" цуврал
18. Хорхе Луис Борхес "Хоёр хаан хоёр хонгил" (өгүүллэгийн түүвэр)
19. Г.Ловор "Монголын хүүхдийн уран зохиолын дээжис" 1-3 боть
20. Ж.Неру "Ертөнцийн түүхийг сөхөн үзвэл" I, II, III боть УБ 1982
21. Ц.Бавуудорж "Дорно зүгт өвс болно"
22. С.Эрдэнэ "Шилмэл өгүүллэгүүд"
23. Масару Эмото "Хариулт нь усанд буй", "Усны гайхамшигт хүч чадал"
24. Ч.Галсан "Аянгат цагийн тууж", " Тэнгэрийн амьтан" өгүүллэгүүд
25. М.Саруул-Эрдэнэ "Зугаатай хэл шинжлэл"
26. Стефан Цвейг "Танихгүй эмэгтэйн захидал"
27. Ким У Жүн "Хорвоо дэлхий уудам, хийх ажил их байна"
28. Г.Аюурзана "2*2=6 суут жаран сэтгэгч", Монтэнь "Сонгомол эссэнүүд"
29. Б.Явуухулан "Яруу найргийн түүвэр"
30. Эверетт Шостром "Антикарнеги" УБ 1997 он
31. "Тантрын дуудлага"
32. С.Хокинг "Цаг хугацааны товч түүх", "Хар нүх"
33. Х.Болор-Эрдэнэ "Би бид хоёр" сэтгэлгээний өгүүллэгийн түүвэр
34. Д.Урианхай "Учрахуй ба Хагацахуй" УБ 1978
35. Барбара Марсианик "Хүчний зам"
36. Р.Акутагава "Намрын уулс" өгүүллэгүүд
37. Р.Гамзатов "Миний Дагестан"
38. П.Лувсанцэрэн "Хаврын шувууд"
39. Д.Нямсүрэн "Ирж буй цаг" 1, 2, 3
40. Д.Пүрэвдорж "Бурхад ба хүмүүс"
41. Д.Төмөртогоо "Монголын эдийн засгийн сэтгэлгээний түүх" УБ 2009, "Монголын Шидтэнүүд" 2006
42. Ч.Эрдэнэ "Бид Ялав", "Их Гурвалжин" УБ 1997, 2002
43. Э.Мулдашев "Хүн мичнээс үүсээгүй" цуврал
44. Д.Батбаяр "Бүтээхүйн зүй тогтол, сайхныг бүтээх нууц", "Саахалтын нууранд ангир дуугарна" өгүүллэгийн түүвэр
45. Джон Перкинс /орч Х.Болорболд/ "Эдийн засгийн алуурчны наминчлал", /орч Х.Болорболд "Эрин цагийн дуудлага", "Хүн сүргийн үйлдвэрлэл"
46. Габрель Маркес /орч Г.Аким/ "Зуун жилийн ганцаардал"
47. Райчиндорждагва "Мила Богдын намтар", "Зэн буддизмийн үндэс"
48. Б.Ичинхорлоо "Гэгээн зүг оршихуйн чинад хязгаарт хүрэхүй" цуврал
49. Клеменс Күби "Дараачийн хэмжээст орох замд"
50. Б.Лхагвасүрэн "Гашуун өвс"
51. Жон Кехо "Далд ухамсар бүхнийг чадна"
52. Док.Мухаммэд Бозпаг "Сэтгэ амжилтанд хүр", "Амжилтанд хүрэх алтан зарчмууд /Эмпати төв/
53. Пауло Кольео "Алхимич" (тууж)
54. Б.Золбаяр "Бүлээн"
55. Руперт Шельдрейд "Дэлхийг өөрчилж чадах долоон туршилт"
56. Ричард Бах "Цахлай Жонатан Ливинстон"
57. Друнвало Мелхиседик "Амьдралын цэцэгийн эртний нууц" 1, 2, "Зүрхэн дотроо амьдрахуй"
58. Д.Баттогтох "Шилдэг шүлгүүд" 1, 2
59. Парамахамса Йогананда "Йогчийн намтар" УБ 2011
60. Фердинанд Оссендовски "Хүн, араатан, бурхад" /орч Ж. Нэргүй/
61. Г.Аким "Тэнгэрийн нохой"
62. Дэнзэнноргай "Цаст уулын барс", К.Н Илюмжинов "Миний зам" 1995 он
63. Зян Рун "Чонон сүлд" /орч Д. Болдбаатар/
64. "Үхлийн тууриуд" /орч Д.Дашмөнх/
65. Л.Н.Толстой "Дайн ба эх" 1, 2, 3, 4
66. Джек Лондон "Мартин иден", "Хуурмаг нарны түмэн зөргөөр"
67. Михаил Шолохов "Донын өгүүллэгүүд"
68. Александр Сергеевич Пушкин "Хүүрнэл зохиолын түүвэр" зэрэг номуудыг хүүхэд, залуусын уншвал зохих номд тооцжээ.
Subscribe to:
Posts (Atom)